Wijk of buurt?

De termen ‘wijk’ en ‘buurt’ worden regelmatig door elkaar gebruikt en er bestaan geen eenduidige definities. Een veelgebruikt onderscheid is dat de term ‘wijk’ een administratieve afbakening representeert, terwijl ‘buurt’ verwijst naar de woonomgeving die bewoners beleven. Meerdere buurten vormen samen een wijk.

Nederlandse gemeenten zijn ingedeeld in wijken en buurten. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is verantwoordelijk voor de coördinatie van de Wijk- en Buurtindeling: een geografische onderverdeling van gemeenten in kleinere ruimtelijke eenheden. Gemeenten voeren eigen beheer op hun WBI en kunnen wijzigingen aanbrengen. De WBI is voor gemeenten een belangrijke indeling, die ze bijvoorbeeld gebruiken voor het monitoren van ontwikkelingen in hun wijken en buurten. Ook wordt de indeling door veel andere partijen toegepast, denk bijvoorbeeld aan politie, planbureaus, makelaars, onderzoeksinstituten en verschillende overheidsinstanties.

In de hiërarchische indeling van het CBS geldt de buurt geldt als de kleinste eenheid en de wijk als een cluster van buurten. Een cluster van wijken wordt ook wel een stadsdeel genoemd. Het CBS hanteert de volgende definities:

• Een wijk is onderdeel van een gemeente en een cluster van één of meerdere buurten, dat op basis van historische dan wel stedenbouwkundige kenmerken homogeen is afgebakend.
• Een buurt is onderdeel van een gemeente, dat op basis van historische dan wel stedenbouwkundige kenmerken homogeen is afgebakend.

De wijze waarop bewoners de grenzen van hun wijk of buurt beleven, stemt niet altijd overeen met de indeling van het CBS en de gemeente. Voor bewoners tellen niet alleen stedenbouwkundige, historische of functionele kenmerken, maar ook sociale en sociaal-ruimtelijke aspecten mee. Voor sommige bewoners eindigt de eigen buurt aan het eind van hun straat of aan de overkant van het plein. Anderen rekenen het parkje waar men graag gaat wandelen of het nabijgelegen sportpark waar men elke week gaat tennissen ook tot ‘onze buurt’, terwijl het feitelijk in een andere CBS-wijk ligt.

Kortom, wijk en buurt zijn theoretische concepten waar bewoners, gemeenten en andere instanties om pragmatische redenen soms uiteenlopende labels op plakken. Sommige onderzoekers pleiten daarom voor een bufferzone om het verschil tussen de door de gemeente getrokken wijk- en buurtgrenzen en de door bewoners bepaalde grenzen op te vangen.

De indeling en definities van het CBS zijn bruikbaar voor verschillende doeleinden, maar het blijven ambigue termen. Voor iedereen die zich bezighoudt met wijken en buurten is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat de grenzen van een wijk of buurt per persoon verschillen. Over de hiërarchie zijn we het doorgaans wel eens: een wijk is groter dan een buurt. Maar wat is het juiste schaalniveau voor een wijkaanpak? Waar voor gemeenten vaak de wijk het startpunt vormt, hebben bewoners en wijkprofessionals vaak juist oog voor het schaalniveau van de buurt of zelfs de straat.