Verhalen die verbinden

Persoonlijke verhalen raken en verbinden, weet Maja Ćorić van Vluchtelingenwerk Nederland. Met haar eigen vluchtverhaal als aanleiding traint zij statushouders in storytelling, zodat zij hun verhaal kunnen delen. En dat heeft diepe effecten bij de luisteraars.

Waar polarisatie en vooroordelen soms de overhand lijken te nemen, laat het werk van Maja Ćorić zien hoe krachtig persoonlijke verhalen zijn. Met haar eigen achtergrond als iemand met een vluchtverhaal, heeft Maja haar ervaringen omgezet in een missie: verbinding creëren tussen mensen door middel van storytelling. Haar persoonlijke verhaal vormde een aanleiding voor haar huidige werk en raakt een snaar bij iedereen die het hoort.

‘Toen ik dertien was, hoorde ik een enorme explosie in mijn stad’, begint Maja haar verhaal. ‘Je voelde het gevaar in de lucht hangen, alsof alles vanaf dat moment anders zou zijn. Mijn moeder zei: ‘Jullie gaan twee weken bij je tante logeren’, maar dat werden uiteindelijk twee jaar. Dat was het begin van mijn reis als vluchteling.’ Op haar vijftiende kwam zij in Nederland, waar ze opnieuw moest beginnen. ‘Het heeft zeker tien jaar geduurd voordat ik mezelf niet meer als vluchteling voelde’, herinnert ze zich. Dit proces heeft haar gevormd tot wie ze nu is en haar passie gevoed om anderen te helpen hun verhalen te delen en vooroordelen te doorbreken.

Storytelling als krachtig instrument

Het initiatief waar Maja momenteel aan werkt bij Vluchtelingenwerk Nederland, draait om het trainen van statushouders in storytelling die vervolgens hun verhaal delen op scholen en bij bedrijven. Deze mensen, die vaak nog in een proces van integratie zitten, leren hoe ze hun persoonlijke ervaringen kunnen omzetten in krachtige verhalen die anderen raken. ‘We leren hen om hun verhaal te structureren en tastbaar te maken’, legt Maja uit. ‘Het gaat erom dat ze niet alleen zeggen: ‘Ik kom uit een dictatuur’, maar dit juist beschrijven met wat ze in hun dagelijks leven meemaakten. Bijvoorbeeld: ‘Ik schold een keer onze president uit waar de buurman bij was. De volgende dag zag ik mijn naam op de televisie. Van de een op de andere dag was ik een terreurverdachte.’ Zo’n detail maakt het verhaal echt invoelbaar.’

De verhalen volgen een vaste opbouw. Maja legt uit: ‘Ze beginnen met het leven in hun thuisland voordat het onveilig werd, vertellen vervolgens over de vlucht, en eindigen met hoe ze hier in Nederland terechtkwamen. Dit zorgt voor een compleet beeld van hun reis en de emoties die daarmee gepaard gaan.’

Het delen van deze verhalen gebeurt in sessies van 45 minuten tot een uur, gevolgd door een open gesprek. ‘Het is heel anders om iemand echt te ontmoeten en hun verhaal te horen, dan om een documentaire te kijken of een boek te lezen. Het is een echte energieoverdracht’, benadrukt Maja. De persoonlijke ontmoeting maakt abstracte thema’s zoals vervolging en vluchten ineens heel dichtbij en menselijk.

Impact op het publiek en de vertellers

De sessies vinden plaats in diverse contexten: op scholen, bij teams van professionals en in buurten. Het effect op de luisteraars is vaak heel diep. ‘Een keer kwamen er jongeren naar me toe en vertelden dat ze zich nu realiseerden dat ze racistsich waren’, vertelt Maja. Zulke reacties laten zien hoe krachtig persoonlijke verhalen kunnen zijn. Ook bij volwassenen merkt ze veranderingen. ‘Veel mensen hebben onbewuste aannames, zoals: ‘Als je hier woont, moet je je tuin netjes houden.’ Door de sessies gaan ze inzien hoe diep die overtuigingen zitten en hoe je ze kunt bijstellen.’

Naast het publiek hebben de sessies ook een grote impact op de vertellers zelf. Voor statushouders biedt het delen van hun verhaal een kans om uit een wachtstand te komen. ‘Deze mensen zitten vaak jarenlang in AZC’s en verliezen daardoor hun gevoel van eigenwaarde’, legt Maja uit. ‘Door hun ervaringen te delen, krijgen ze de kans om betekenis te geven aan wat ze hebben meegemaakt. Dat heeft dus niet alleen goede uitkomst voor de samenleving, maar ook voor henzelf.’

Polarisatie doorbreken in de buurt

Een bijzondere situatie waarin Maja haar werk heeft toegepast, was in een kleine gemeente in de Achterhoek, waar een nieuw AZC zou worden geopend. ‘De sfeer was gespannen. Sommige bewoners waren fel tegen het AZC, terwijl anderen juist voorstander waren’, herinnert Maja zich. Tijdens de sessies bracht ze haar eigen vluchtverhaal in, samen met dat van anderen. ‘We merkten dat er voorzichtig vragen werden gesteld, niet alleen aan ons, maar ook onderling tussen de bewoners. Het was alsof we de mediator waren tussen twee bubbels. Een van voor- en een van tegenstanders.’

Een jaar later keerde Maja terug naar dezelfde locatie en merkte ze dat de gesprekken waren verschoven. ‘Mensen klaagden nu dat er alleen mannen in het AZC zaten’, vertelt ze. Dit gaf haar de kans om uit te leggen dat dit vaak een patroon is in vluchtelingenstromen: mannen gaan vaak als eersten op pad om hun gezinnen later te kunnen volgen. ‘Het doorbreken van die vooroordelen is een proces, maar deze gesprekken zijn een belangrijke eerste stap. Je kan uitleggen hoe het in elkaar zit.’

Bruggen bouwen tussen groepen

Maja’s werk laat zien hoe storytelling bruggen kan slaan tussen verschillende groepen in de samenleving en ook de statushouders zelf kan versterken. ‘Het is overduidelijke een win-win’, zegt ze. ‘De samenleving leert de mens achter de vluchteling kennen, en de vertellers krijgen de kans om hun ervaringen om te zetten in iets positiefs.’

De impact van de sessies is soms moeilijk meetbaar, omdat het vaak gaat om subtiele veranderingen in perspectief en houding. Toch ziet Maja hoe krachtig de verhalen zijn. ‘We planten zaadjes. Misschien zie je niet meteen grote veranderingen, maar je merkt dat mensen geraakt worden en anders gaan denken. Dat is waar het allemaal om draait.’

Maja’s werk benadrukt de waarde van persoonlijke ontmoetingen en het delen van verhalen. ‘Het begint met luisteren en je openstellen voor de ander. Alleen zo kunnen we echt leren van elkaar en respectvol samenleven’, besluit ze.