Samen sterker in de wijk: de Buurtwerkkamer Coöperatie

De Buurtwerkkamer Coöperatie versterkt kwetsbare wijken door lokale bewoners te ondersteunen in sociale cohesie, zelfredzaamheid en persoonlijke groei. Dit coöperatieve model biedt hen een veilige plek voor ontmoeting, ontwikkeling en actieve betrokkenheid bij hun buurt.

De Buurtwerkkamer Coöperatie speelt een belangrijke rol in het versterken van lokale gemeenschappen. De organisatie zet zich in voor bewoners van kwetsbare wijken door hen te ondersteunen op het gebied van zelf- en samenredzaamheid, sociale cohesie en persoonlijke ontwikkeling. Buurtwerkkamers werken vanuit het idee dat iedereen een talent heeft en iets kan bijdragen. Buurtwerkkamers bieden een veilige en toegankelijke plek waar buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten, samenwerken en elkaar kunnen helpen. Gert Dijkstra, oprichter Buurtwerkkamer Coöperatie, vat de aanleiding voor de Buurtwerkkamers bondig samen: ‘We onderschatten in Nederland op grote schaal hoeveel bewoners zelf kunnen en willen bijdragen aan de leefbaarheid van hun straat, buurt of wijk.’

De Buurtwerkkamer Coöperatie begon eind 2015 met drie locaties in Amsterdam Zuidoost. Inmiddels zijn het er acht. Naast Amsterdam Zuidoost en Nieuw-West zijn er buurtwerkkamers in Utrecht en Eindhoven. De eerste buurtwerkkamers ontstonden vanuit de woningcorporaties Eigen Haard en Stadgenoot, later mede gefinancierd door het stadsdeel Zuidoost van de gemeente Amsterdam. Ook bij de andere buurtwerkkamers zijn gemeenten en woningcorporaties de belangrijkste partners en financiers. De buurtwerkkamers zitten op het snijvlak van sociaal beleid, woningwet en (informele) zorg en tussen bewonersinitiatief en opbouwwerk.

Wat is een Buurtwerkkamer?

Een Buurtwerkkamer is een fysieke ruimte waar bewoners terecht kunnen voor verschillende activiteiten en ondersteuning. Het is een plek die draait om ontmoeting en participatie en het helpen van elkaar op basis van wederkerigheid en ervaringsdeskundigheid. Het unieke van de Buurtwerkkamer is dat het aanbod grotendeels bepaald wordt door de mensen die er komen. Bewoners doen mee aan activiteiten en dragen ook zelf ideeën aan of starten eigen projecten. Dit varieert van koffie-uurtjes, gezamenlijke maaltijden tot hulp bij invullen van formulieren, schuldhulptoeleiding, taallessen, computertrainingen en creatieve workshops. Daarnaast is er ruimte voor hulp bij het solliciteren en het opdoen van werkervaring.

Een plek waar je erbij hoort

Mensen die anders misschien geïsoleerd zouden raken of blijven, vinden bij een Buurtwerkkamer een plek waar zij erbij horen en waar zij kunnen groeien. Ook op het gebied van preventie spelen buurtwerkkamers een belangrijke rol. Door vroegtijdig financiële en/of psychosociale problemen te herkennen en bewoners daarin te ondersteunen kan de Buurtwerkkamer voorkomen de problemen erger worden. Bij de Buurtwerkkamers kan men terecht voor allerlei formele zaken als formulieren en de toegang tot instanties en meer gespecialiseerde hulp- en dienstverlening.

Dat mensen uiteindelijk echt beter af zijn blijkt uit onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam. Daaruit blijkt dat deelnemers aan de schulphulp van de buurtwerkkamers verbetering van welbevinden en participatie, meer gevoel van zelfbeschikking en minder financiële stress ervaren. Bernadet, vrijwilliger bij Buurtwerkkamer De Verbinding in Utrecht Zuilen vertelt: ‘Als ervaringsdeskundige bewoner heb ik anderen kunnen helpen waar medewerkers van het buurtteam en de gemeente het lieten afweten. Soms bellen zij mij zelfs voor advies, terwijl zij ervoor betaald worden en ik niet!’

De kracht van het coöperatieve model

De buurtwerkkamers werken volgens het coöperatieve model. Dat betekent dat de organisatie gedragen wordt door de leden met als uitgangspunt: samen werken, samen doen, samen verantwoordelijk, samen leren en groeien.

Alle buurtwerkkamers kennen een bewonersvereniging die (mede) eigenaar, opdrachtgever en toezichthouder zijn van de organisatie en activiteiten van de Buurtwerkkamers. Daarnaast hebben de gebruikers van de locatie inspraak in de bedrijfsvoering en de activiteiten. Dit zorgt niet alleen voor meer betrokkenheid en gevoel van eigenaarschap, het versterkt ook de samenredzaamheid van deelnemers. Alle acht Buurtwerkkamers maken weer onderdeel uit van de Buurtwerkkamer Coöperatie. Leden van de Coöperatie zijn de leden van de lokale bewonersverenigingen, actieve vrijwilligers en betaalde krachten. Zij vormen het hoogste orgaan. Het bestuur en de (heel kleine) staf van de Coöperatie zorgen voor inkomsten, financieel beheer, verantwoordingen, het werkgeverschap en ondersteuning van de lokale buurtwerkkamers. Want, zo stelt Bouchra, Teamcoördinator bij Buurtwerkkamer GeuzenNest in Amsterdam Nieuw-West, ‘Werkelijke emancipatie vindt van onderop plaats, in de eigen buurt, voor en door elkaar en laat zich niet sturen en opleggen van bovenaf.’

De rol van medewerkers en vrijwilligers

Actieve deelnemers en vrijwilligers vormen het hart van de Buurtwerkkamer. Vrijwilligers zijn meestal zelf buurtbewoners die een steentje willen bijdragen. Vrijwilligers krijgen de kans zich verder te ontwikkelen. Ze kunnen deelnemen aan trainingen, nieuwe vaardigheden opdoen en hun netwerk uitbreiden. De inzet is: bezoekers worden deelnemers; actieve deelnemers worden vrijwilligers; vrijwilligers worden medewerker of groeien door naar ander werk of zinvolle dagbesteding. De betaalde medewerkers van de buurtwerkkamers ondersteunen de vrijwilligers en zorgen voor de randvoorwaarden. Zij zijn veelal afkomstig uit de groep mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Door deze mensen in dienst te nemen helpt de Buurtwerkkamer Coöperatie niet alleen de gemeente haar ‘social return on investment’ doelen te realiseren, het draagt ook bij aan de groei en ontwikkeling van mensen die elders geen kans krijgen, maar wel van meerwaarde kunnen zijn voor hun buurt.

‘Het model zorgt ervoor dat bewoners niet alleen deelnemer, maar ook mede-eigenaar zijn van het succes van hun buurt.’

Het concept Buurtwerkkamer is een mooi voorbeeld van hoe een lokale gemeenschap kan worden versterkt en de kracht van bewoners kan worden geactiveerd tot vereende-, samen- of gemeenschapskracht. Door bewoners een stem en een plek te geven waar zij zich kunnen ontwikkelen, draagt de Buurtwerkkamer bij aan het versterken van de sociale cohesie en aan het weer of meer meedoen en de persoonlijke ontwikkeling van bewoners. Het coöperatieve model zorgt ervoor dat de bewoners niet alleen deelnemer, maar ook mede-eigenaar zijn van het succes van de organisatie en hun buurt.

Maar de organisatie is ook kwetsbaar. Veel wordt gevraagd van de kleine schil van professionals en betaalde krachten en van de vrijwilligers en deelnemers. Het voorbestaan van de buurtwerkkamers hangt voor een belangrijk deel ook af van de ruimte en de middelen die deze bewoners-gestuurde aanpak – als mix van bewonersinitiatief en opbouwwerk – krijgt van gemeenten en financiers. Veel van de beleids- en subsidieregels zijn onvoldoende toegesneden op dit type aanbod. Waarbij ook nog eens elk jaar opnieuw subsidies en bijdragen moeten worden aangevraagd en verantwoord volgens strenge (en vaak wisselende) regels en protocollen. Bezuinigingen en kostenstijgingen maken het steeds moeilijker op de kosten te dekken. De bestaanszekerheid van de buurtwerkkamers en de Coöperatie is een punt van voortdurende zorg. Maar daarin verschillen zij niet van de situatie waarin veel deelnemers uit de kwetsbare wijken verkeren.