Met bewoners werken aan leefbare wijken en buurten

Een omgeving waarin mensen graag willen wonen, zich veilig voelen, sociale relaties hebben en met plezier deelnemen aan activiteiten, dat noemen we leefbare wijken en buurten. Buurtbewoners kunnen hierin een cruciale rol spelen. WijkWijzer heeft de methodische aanpakken en interventies op dit gebied in kaart gebracht. Dit biedt actieve bewoners(organisaties), gemeenten en sociaal professionals praktische handvatten om samen met buurtbewoners de leefbaarheid in wijken en buurten te vergroten.

Ondanks dat de geselecteerde aanpakken sterk van elkaar verschillen, zien we een aantal terugkerende elementen:

1.        Verbinding en sociale contacten in de buurt

Elkaar kennen is een belangrijk aspect van leefbare wijken. De ontmoeting tussen verschillende mensen staat in veel initiatieven centraal. Dit kan plaatsvinden rond een bepaalde thema of op een bepaalde plek. Zo is ‘Resto VanHarte’ een laagdrempelige ontmoetingsplek voor mensen die sociaal geïsoleerd zijn. Het is een plek waar iedereen kan binnenlopen voor een kop koffie en praatje, een gezamenlijke maaltijd of andere activiteiten. Dit draagt bij aan het beter leren kennen van elkaar, het zich meer thuis voelen in de buurt en het opbouwen van onderling vertrouwen. Het ontmoeten van mensen die zich in dezelfde situatie bevinden of vergelijkbare problemen ervaren, kan ook leiden tot meer wederzijdse steun en zorg. Een voorbeeld hiervan is de interventie ‘Wijkacademie Opvoeden’, waarbij ouders uit dezelfde wijk samenkomen. Door het delen van ervaringen ontwikkelen ze een ondersteunend netwerk en bedenken ze creatieve programma’s die uitdagingen rondom opvoeding bespreekbaar maken.

2.        Krachten en talenten benutten

Iedere wijk heeft unieke krachten en talenten: de geschiedenis van de wijk, bijzondere plekken, persoonlijke verhalen van de bewoners en hun talenten en/of vaardigheden. Succesvolle interventies en methoden weten deze optimaal te benutten. In de methode ‘Wijktheater’ werken wijkbewoners uit kwetsbare wijken samen aan een theaterproductie, die zij zelf opvoeren. De voorstelling is gebaseerd op persoonlijke verhalen van bewoners, wat bijdraagt aan een positief imago van de wijk en de trots van bewoners op hun buurt vergroot. Het delen van verhalen en herinneringen stimuleert contact tussen bewoners en versterkt de sociale cohesie, zoals ook gebeurt in de methode ‘Buurtreminiscentie’. Daarnaast helpen de aanpakken bewoners hun talenten en vaardigheden verder te ontwikkelen door deelname aan de activiteiten. Dit is te zien bij de interventie ‘Citytrainers’, waarbij inwoners die hun talenten willen inzetten en ontwikkelen, worden getraind tot Citytrainers die sportieve en/of culturele activiteiten in hun buurt ontwikkelen en begeleiden. Op deze manier sluit het aanbod beter aan bij de behoeftes van inwoners.

3.        Problemen voorkomen en oplossen

De geselecteerde aanpakken dragen ook bij aan het voorkomen en oplossen van problemen in de wijk. Dit zijn problemen die betrekking hebben op bepaalde groepen in de wijk of bredere problemen waar bewoners in de wijk mee te maken hebben. Er zijn aanpakken die concreet gericht zijn op het voorkomen en/of aanpakken van een specifiek probleem of meerdere problemen. De interventie ‘Futsal Chabbab‘ is bijvoorbeeld gericht op het voorkomen en terugdringen van vroegtijdig schooluitval en overlast op straat door jongeren. Er zijn ook aanpakken die niet expliciet gefocust zijn op het aanpakken van problemen in de wijk, maar uiteindelijk wel als resultaat kunnen hebben dat er problemen voorkomen of opgelost worden. ‘Het vouchersysteem’ is hier een voorbeeld van.

4.        Zeggenschap en eigenaarschap

In veel van de aanpakken is terug te zien dat eigenaarschap en zeggenschap van bewoners in de wijk een centrale rol spelen. Het idee van eigenaarschap en zeggenschap van bewoners gaat over het versterken van de betrokkenheid en beslissingsbevoegdheid van buurtbewoners in het beheren en vormgeven van hun leefomgeving. ‘Right to challenge’ is een voorbeeld van een aanpak die eigenaarschap en zeggenschap van bewoners op het vlak van het beheren en vormgeven van de leefomgeving faciliteert. Bewoners krijgen door deze aanpak beslissingsbevoegdheid over de publieke diensten in de buurt, waardoor zij directe zeggenschap over de wijk krijgen. Een andere aanpak die de eigenaarschap en zeggenschap van bewoners in een wijk versterkt, is ‘Community Organising’. De aanpak maakt zeggenschap en eigenaarschap van bewoners mogelijk doordat het handvatten biedt om een lokale gemeenschap te mobiliseren en versterken. Zo kan de gemeenschap hun gemeenschappelijk belang behartigen en verandering afdwingen.