Kristel Jeuring werkt bij het LSA, de vereniging van bewonerscollectieven in Nederland. Binnen WijkWijzer maakt zij zich hard voor het eigenaarschap, de betrokkenheid en invloed van bewoners in de wijk. Met een vleugje eigenwijsheid en een sterk gevoel voor autonomie is haar leidende vraag bij sociale vraagstukken: waarom gaat iemand anders hierover?
Kristel’s inspiratie
De principes van de Asset Based Community Development (ABCD) vormen een bron van inspiratie voor Kristel. In het boek Altijd nieuw gedoe van Eelco Visser, is deze methode uitgewerkt in een handleiding voor buurtmakers. Op de website van de LSA wordt de titel toegelicht. “Niet vreemd, want werken aan de buurt is per definitie gedoe. Lukt het je als groep om dat te omarmen en overstijgen dan groei je samen verder, ga je samen collectieve kracht ervaren en ontstaat nieuwe democratische kracht.”
Hoe doen we het samen?
Van jongs af aan is Kristel betrokken bij projecten waarin zeggenschap centraal staat. Op 16-jarige leeftijd richtte zij met een aantal jongeren in Emmen een jongerenraad op. Tijdens haar studie was ze lid van de medezeggenschapsraad en faculteitsraad. “Als het over ons gaat, moeten wij er zelf iets over te zeggen hebben. Dat zat er al heel vroeg in en dat heb ik niet meer losgelaten.”
Kristel studeerde communicatie aan de Hanze Hogenschool met als specialisatie overheidscommunicatie. In Londen volgde ze een master in politieke communicatie. “Ik kwam er uiteindelijk achter dat communicatie niet mijn vak is. Het ging vaak over zenden, minder over participatie. De vraag ‘hoe krijgen we draagvlak?’ kreeg meer aandacht dan ‘hoe doen we dit samen?’”
Na haar studie ging Kristel aan de slag bij een adviesbureau waar zij duurzaamheidsvisies voor gemeenten schreef. “Daar kwam ik voor het eerst in contact met de wereld van bewonerscollectieven, groepen die het gewoon zelf oppakken en zo’n windturbine neerzetten. Een wereld die veel beter bij me past.” Van daaruit kwam Kristel bij de LSA terecht, waar haar passie voor werken aan zeggenschap van en samenwerken met bewonersgroepen echt tot z’n recht kwam.
Ook werkte Kristel enkele jaren in Engeland, bij de organisatie Locality, een zusterorganisatie van de LSA. “Bij veel thema’s lopen ze in Engeland voorop. Sommige van de bewonersbedrijven die daar nu nog bestaan, kennen hun oorsprong in de Settlementbeweging die aan het einde van de 19e eeuw begon. De gedachte: studenten worden opgeleid voor maatschappelijke beroepen, maar hebben geen feeling met de mensen voor wie ze aan de slag gaan. Daarom werden er zogeheten settlement houses opgezet in de wijk, waar studenten leerden tussen de mensen en hen toegang gaven tot bijvoorbeeld juridische en medische hulp en onderwijs, zoals Toynbee-hall.”
Lessen uit Engeland
Kristel deelt drie lessen die zij meegenomen heeft van haar tijd in Engeland. Bijvoorbeeld over de samenwerking tussen overheden en gemeenschappen. “Je denkt soms: dit is hoe het gaat, dus daar hebben we het mee te doen. Maar juist omdat ik in Engeland heb gezien dat het daar ook anders gaat, weet ik: de verhouding tussen overheid en bewoners is geen natuurwet, het is een keuze.”
Ook benoemt Kristel het belang van heel precies letten op de formulering in wetten. “Wetten zijn heel belangrijk om richting te geven, maar als je niet wilt zijn er allemaal manieren om te zorgen dat iets niet lukt. Het Right to Challenge is heel goed en specifiek uitgewerkt in een proces, maar in Engeland hadden gemeenten allerlei gronden om een voorstel te weigeren. Bijvoorbeeld dat een plan ‘frivolous’ zou zijn. Dat werd vaak gebruikt wanneer ze gewoon geen zin hadden in het plan.” In de Nederlandse context zag Kristel dit terug bij de Uitdaagwet. Zij maakte zich via lobby hard om de omschrijving ‘Gemeenten kunnen in hun participatie verordening opnemen hoe ze vormgeven aan het uitdaagrecht’ aan te passen in ‘Gemeenten nemen in hun participatie verordening op hoe ze vormgeven aan het uitdaagrecht’.
Als derde les raadt Kristel aan de machtspositie van bewonerscollectieven ter sprake te brengen. “We vinden het hier in Nederland vaak ongemakkelijk om het over macht te hebben, maar de veelgehoorde ‘gelijkwaardige positie’ bestaat niet. Vaak heeft een collectief geen mandaat of middelen en wordt daarmee afhankelijk. Het vraagstuk naar macht is heel relevant en het is goed om het daar over te hebben: bij wie ligt de macht?”
Positieve focus
Kristel is geïnspireerd door de principes van ABCD dat begint met een focus op wat goed gaat. “We letten vaak op wat slecht gaat en wat we moeten oplossen. Beter is het uitgangspunt: ‘focus on what’s strong, not what’s wrong’. Word je enthousiast van tuinieren? Dan is tuinieren het excuus om samen iets te doen. Misschien komt daar wel een groep uit die zich bezig houdt met vergroenen van de wijk. Of een groep mensen die zich om elkaar bekommert.”
Tenminste zo belangrijk vindt Kristel het perspectief op de verhouding overheid en gemeenschap. “We zien de overheid nog wel als voorziener van ons welzijn. Bij sommige thema’s wordt samenwerking vanuit de gemeente met bewonerscollectieven gezocht, maar nog vaak vanuit het idee ‘fijn als ze het doen, maar als ze het niet doen is het ook goed.’ Ik zie dat graag andersom. Wat kunnen we doen vanuit de gemeenschap en hoe kan de overheid daarin faciliteren wanneer ze daartoe uitgenodigd worden?”
Laat aan tafel
Voor de toekomst van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) hoopt Kristel op een sterkere positie van bewoners. “Welke formele en informele machtspositie hebben bewoners nu en in de toekomst? Voor de duurzaamheid en effectiviteit van wijkprogramma’s heb je hen echt nodig. Nu zag ik dat uitvoeringsprogramma’s met veel vaart gemaakt moesten zijn. Dat geeft weinig of geen ruimte voor zeggenschap en eigenaarschap. De vraag naar de machtspositie van bewoners in de programma’s is zeer relevant.”
Kunnen we dit wel aan bewoners overlaten?
Eén van de zaken die Kristel stoort gaat over aannames wat bewoners wel of niet zouden kunnen. “Het is misschien klein, maar vaak hoor ik ‘kunnen we dit wel aan bewoners overlaten?’ Dat gaat dan vaak over continuïteit, terwijl juist op dat vlak het verloop bij ambtenaren en welzijnswerkers veel meer de continuïteit in de weg zit. Stel gewoon de vraag, kom eens in een pan soep roeren, ga in gesprek en maak echt contact.”
LSA bewoners is een vereniging van bewonersinitiatieven in heel Nederland. Ze behartigen de belangen van en delen kennis met bewonersinitiatieven. LSA is één van de partners van WijkWijzer.