Een beweegvriendelijke omgeving realiseer je samen

Een beweegvriendelijke omgeving draagt niet alleen bij aan de gezondheid, maar ook aan de veiligheid en leefbaarheid van wijken. Bij Kenniscentrum Sport & Bewegen doen ze er alles aan om de impact van een beweegvriendelijke omgeving inzichtelijk te maken. Dianne Scholte is specialist op dat thema en vertaalt (wetenschappelijke) kennis over de relatie tussen de leefomgeving en gezondheid en bewegen naar praktisch inzetbare instrumenten.

Een beweegvriendelijke omgeving is een inclusieve leefomgeving die mensen faciliteert, stimuleert en uitdaagt om te bewegen, spelen, sporten en ontmoeten. Het is een middel de leefbaarheid te vergroten en sociale cohesie te versterken. Centraal staat de ruimte voor bewegen. Zo’n omgeving kent drie onderdelen: de hardware, de software en de orgware. Scholte vertelt. “Er zit zowel een fysieke als sociale kant aan een beweegvriendelijke omgeving. De ‘hardware’ gaat over het fysieke deel: het groen, goede routes, paden en wegen, verlichting, speel- en beweegplekken. Maar als je dat gemaakt hebt, gaan mensen niet automatisch meer bewegen. Je moet het ook echt stimuleren: activiteiten organiseren om mensen op die plekken in beweging te krijgen. Dat noemen we de software. De orgware is alles achter de hardware en software. Denk aan beleid, onderhoud en beheer, financiën of burgerparticipatie.”

Kansen en haakjes

Het vormgeven van een beweegvriendelijke omgeving biedt verschillende kansen en haakjes naar andere thema’s. Scholte licht dit toe. “Een beweegvriendelijke omgeving is een aantrekkelijke omgeving met veel groen en ontmoetingsplekken. Het is een omgeving die mensen uitnodigt om naar buiten te gaan. En als er meer mensen buiten zijn is er vaak ook wat meer sociale controle, dat bijdraagt aan een gevoel van veiligheid.”

Het is een zoektocht om de omgeving zo te maken dat iedereen er baat bij heeft. “De kunst is om voor iedere groep een plek te maken waar zij mogen, kunnen en willen zijn. Hoe je dat precies doet is heel erg afhankelijk van de buurt.” Scholte geeft het voorbeeld van een wijk waar het plan was om een freerunbaan en jongerenontmoetingsplek te realiseren voor jongeren, maar waar op voorhand al weerstand tegen was vanwege de angst voor overlast. “De freerunbaan geeft de jongeren juist een plek om samen te komen. Natuurlijk kan er dan ook weerstand zijn vanwege mogelijke overlast, maar als je de freerunbaan niet maakt – en de jongeren dus geen eigen plek geeft in de openbare ruimte – gaan ze misschien juist naar andere plekken waar ze wel voor overlast zorgen. Het is ook een beetje geven en nemen.”

Zonder betrokken bewoners geen beweegvriendelijke omgeving.

De hoofdboodschap bij het ontwikkelen van een beweegvriendelijke omgeving is het afstemmen op de wensen en behoeften van bewoners. Er is geen blauwdruk, het is afhankelijk van de plek waar je aan de slag gaat. Scholte onderstreept het belang van bewonersbetrokkenheid. “Je moet echt de toekomstige gebruikers vanaf een vroeg stadium betrekken. Wat je vaak ziet is dat dezelfde mensen verschijnen op een bewonersavond. Maar je moet ook juist mensen betrekken die niet tot die standaard groep behoren. Benader hen bijvoorbeeld via de sociale wijkteams.”

Samenwerken

Werken aan een beweegvriendelijke omgeving biedt veel mogelijkheden tot nieuwe samenwerkingen. Dat is een kracht, maar ook een uitdaging, volgens Scholte. “De samenwerking tussen het fysieke en sociale domein is de grootste uitdaging. Het is erg verkokerd. Ze weten elkaar soms niet te vinden of spreken elkaars taal niet. Toch is mijn advies: zoek elkaar op. Het mooie aan een beweegvriendelijke omgeving is dat er heel veel haakjes te maken zijn met opgaven in andere domeinen. Kijk hoe je elkaar kan versterken. Je kan het mooi in samenhang oppakken.”