Doen én reflecteren in Woensel Zuid

Bewonersbetrokkenheid vormt een essentieel onderdeel voor het slagen van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV). Het helpt om projecten beter aan te laten sluiten bij wat de gemeenschap nodig heeft, het versterkt eigenaarschap en het vergroot het gevoel van verantwoordelijkheid. In dit tweede deel van een drieluik kijken we naar de ontwikkelingen in Woensel Zuid.

Woensel-Zuid is een stadsdeel aan de noordzijde van Eindhoven. Er wonen zo’n 40.000 mensen in drie wijken en zeventien buurten. Met het Pact Woensel Zuid wordt een impuls gegeven aan het stadsdeel zodat de inwoners dezelfde kansen hebben als in de rest van de stad.

Vanaf het begin

Het Pact Woensel Zuid is opgesteld door de Alliantie voor Woensel Zuid. Deze Alliantie bestaat uit inwoners, ondernemers, woningcorporaties, werkgevers, onderwijs, welzijns- en zorginstellingen, maatschappelijke organisaties, sociale stichtingen, politie, Openbaar Ministerie, het Rijk en de gemeenten. Uiteindelijk hebben 55 partners het Pact ondertekend en verbinden zich daarmee aan het realiseren van drie thema’s: perspectief, samenleven en fijne buurt.

En toen was het Pact getekend, de plannen helder en ontstond het idee voor de Bewonersopdracht. “Het is gestart op de dag dat de partnerorganisaties het Pact hebben ondertekend. Daar werd goed genoemd: we willen graag met onze bewoners dit proces doorlopen. We willen niet over een paar jaar terugkijken en denken, waar zijn de bewoners?” vertelt procesbegeleider Kaylee Rosalina. Samen met een groep actieve buurtbewoners en partners van de Alliantie is gewerkt aan deze Bewonersopdracht om inzichtelijk te maken hoe het Pact samen met bewoners uitgevoerd kan worden.

Stephan Pauly, programmamanager Pact Woensel Zuid, vult aan: “De Bewonersopdracht komt niet uit de lucht vallen. Juist vanaf de start wisten we: dit moet vanuit de leefwereld gebeuren. We wilden een groep samenstellen met minstens de helft inwoners. Dat is niet bij iedere bijeenkomst gelukt. Later in het proces hebben we ook ondersteuning vanuit het Landelijke Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) en de Fontys Hogeschool gevraagd.”

Drie scenario’s

Zo werd in enkele maanden tijd een drietal scenario’s beschreven waarmee de samenwerking met bewoners kracht bijgezet kan worden:

• Scenario 1: Community building. Dit scenario richt zich op het versterken van de gemeenschap door actieve bewoners, de community builders, in te zetten. Zij bouwen duurzame relaties en bereiken bewoners die nu moeilijk te betrekken zijn. De nadruk ligt op het vergroten van sociaal kapitaal via Asset Based Community Development (ABCD).
• Scenario 2: Versterken bewonersinitiatieven. Dit scenario ondersteunt bestaande bewonersinitiatieven door middel van een op maat gemaakt programma. Het doel is om deze initiatieven te helpen verduurzamen, door begeleiding en ondersteuning te bieden waar nodig, zonder altijd professionele structuren te vereisen.
• Scenario 3: Overdragen van zeggenschap. Dit scenario streeft naar het overdragen van zeggenschap aan bewoners waar zij dat willen en kunnen. Door verschillende vormen van participatie te verkennen en te experimenteren, krijgen bewoners daadwerkelijk eigenaarschap over wat er gebeurt in Woensel Zuid.

Elk van deze scenario’s belicht een specifiek stuk van bewonersbetrokkenheid en kent haar eigen waarde. Uiteindelijk is daarom niet gekozen voor één van deze scenario’s, maar voor het integreren van deze drie.

Doen en reflecteren

De wens en opdracht is helder: samen met de inwoners, vanuit hun ervaringen, kijken naar wat nodig is. Omdat je met elkaar aan het leren bent is het belangrijk om zo nu en dan de balans op te maken. “Aan de ene kant is het ‘doen’, aan de andere kant ‘reflecteren’. Waarom doen we de dingen die we doen? Die balans, daar is geen standaardplan voor, daar moeten we steeds op reflecteren”, aldus Rosalina.

Pauly onderstreept hoe ingewikkeld dat kan zijn. “Hoe makkelijk is het om het zelf uit te denken. Niet eens zo bewust, maar wel dat het uit mijn hoofd komt of vanuit de partners, de formele kant.” Het is dus belangrijk om juist in deze processen op een andere manier aan de slag te gaan. “In alles wat we doen, moeten we het omgooien. Steeds weer beginnen bij degene die de ervaring heeft. Die ervaringskennis gebruiken. Hoe kan je bewegen naar de leefwereld van iemand die op min dertig staat? Dat die persoon echt mee kan doen? Of dat vertegenwoordiger van die persoon mee kan doen?”

Naar de toekomst

Er ligt nu dus een krachtig Pact en inspirerende scenario’s vanuit de bewonersopdracht. En toch blijft het een beetje knagen. Al het harde werk en goede bedoelingen ten spijt: de betrokken inwoners waren vaak al de bekende gezichten. Bekende, actieve bewoners of vertegenwoordigers van bewoners. De vraag die bleef staan is hoe je nou de niet gehoorde stemmen te horen krijgt. Juist díe mensen waar het programma voor opgericht is. Pauly: “We zijn aan de slag gegaan, drie jaar gaan we nu samen onderzoeken en ontwikkelen. We hebben een ‘praatplaat’ gemaakt en willen daarmee de cirkel groter maken. Van een groep van 18, naar 180, naar 200. En dan de drie scenario’s af. Over drie jaar komt er dan een verhaal uit wat echt gebouwd is door de leefwereld.”

Werken met de praatplaat werpt haar vruchten af. Wat dit zo krachtig maakt? Buurtbewoner Jos ging meteen na de presentatie van de praatplaat aan de slag op de Woenselse markt. Elke zondag vindt op de Kruisstraat het koffiemoment Onder de Bomen, plaats. Buurtbewoners komen langs voor een praatje. Jos: “Door de Praatplaat ontstaan er hele andere gesprekken, je werkt echt naar iets toe. Binnen een uur tijd heb ik drie bewoners bereid gevonden die mee willen helpen om hun eigen buurt te verbeteren.”

Klik op de praatplaat om ‘m te vergroten.