Community mapping: het onzichtbare, zichtbaar maken

Iedere wijk heeft zogenaamde community assets: krachten, verbanden, plekken en hulpbronnen in een wijk die benut kunnen worden voor gemeenschappelijke doelen en meer gemeenschapskracht. De Amerikaanse wetenschappers John McKnight en Jody Kretzmann benoemden ze voor het eerst in hun baanbrekende publicatie “Building Communities from the Inside Out.” Het gaat om alles wat mensen elkaar te bieden hebben zoals sociale verbanden, fysieke plekken en hulpbronnen, de lokale economie, de verhalen en cultuur in een buurt en om alles wat externe organisaties te bieden hebben. De kunst is om alles wat er vaak onzichtbaar al is, samen zichtbaar te maken.

Community builders doen dat door in iedere buurt opnieuw te ontdekken wat er al is. Om het vervolgens te kunnen verbinden en mobiliseren. Het is een organisch proces, wat niet betekent dat het vanzelf gaat. Community builders knopen gesprekken aan en gaan relaties aan met bewoners en creëren voortdurend gelegenheden voor ontmoetingen. Daardoor ontdekken bewoners zelf over welke assets ze kunnen beschikken.

Eindeloze verbindingen

Eelco Visser loopt al ruim tien jaar mee met community builders die werken vanuit de principes van Asset Based Community Development (ABCD). Hij legt buurtverhalen vast en beschrijft en duidt de impact van de werkwijze. In zijn verhalen gaat het over wat er gebeurt en verandert met individuen, gemeenschappen en buurten. “Die verhalen worden daarmee ook weer community assets. Bewoners zien terug wie er in hun buurt waarmee bezig is en wat ze daarvoor inzetten. Maar de verhalen laten ook zien dat er positieve reuring in een buurt is ontstaan. Dat enthousiasme is besmettelijk. Verhalen vormen zo brandstof voor een community en worden onderdeel van de cultuur.”  Dat is de essentie van community mapping: het onzichtbare samen zichtbaar maken.

Visser maakt in de praktijk mee dat het community mapping geen methodiek of activiteit is, maar iets wat ontstaat in de contacten tussen bewoners. “Bewoners kunnen van alles vertellen over hun buurt. Hoe meer onderlinge contacten, des te meer community assets bewoners samen benoemen”, legt Visser uit. “Wanneer meer mensen elkaar kennen, zijn er meer verbindingen mogelijk.” Visser verduidelijkt dat met een voorbeeld. “Ken je vier mensen, dan kun je daar zes lijntjes tussen trekken. Bij veertien mensen zijn dat er al 91, en dat zijn alleen maar de directe verbindingen. Deze veertien mensen brengen ook hun netwerken mee.”

Door deze netwerken te verbinden, ontstaan er eindeloze verbindingen en nieuwe mogelijkheden voor ontmoeting en gezamenlijke actie. Iemand die actief is in de buurt, heeft misschien contacten bij de lokale sportclub of een culturele instelling. “Is er dan een idee voor een gezamenlijke lunch, dan kent er wel iemand een restaurant waar het leuk is, het eten lekker en minder mobiele mensen gemakkelijk kunnen komen. En bij een buurtactiviteit waar boodschappen voor nodig zijn, is er wel een bewoner die goed kan ‘lullen voor spullen’ én weet bij welke ondernemer dat lukt.” Zo verloopt community mapping dynamisch en vanuit de kracht van bestaande relaties.

Community assets zijn van de buurt

Community assets, de hulpbronnen in de buurt, zijn van de buurtbewoners. Community mapping maakt deze hulpbronnen zichtbaar met als doel dat buurtbewoners hier profijt van hebben. Dit is een van de uitgangspunten van community building. Visser ziet ook voorbeelden waarbij community mapping verwordt tot een top-down benadering: “Professionele organisaties gaan dan de wijk in om informatie en behoeften ‘op te halen’. Om er vervolgens zelf mee aan de slag te gaan. De bij bewoners ontdekte community assets dienen dan de eigen opdracht. Alles wat aan data is verzameld, belandt in een digitaal systeem waar bewoners niet bij kunnen. De informatie blijft buiten hun bereik en er is geen zeggenschap over wat ermee gebeurt.”

Hoe het anders kan, ziet Visser dagelijks in zijn werkpraktijk. Visser observeert hun werk en schrijft op wat hij ziet. “In de ontmoetingen die ze tot stand brengen, verloopt het asset mapping op een heel natuurlijke manier”, legt hij uit. “Zo wordt er bijvoorbeeld een lijn met papieren vlaggetjes opgehangen of een groot stuk papier neergelegd waarop bewoners stickers kunnen plakken. Op deze manier schrijven bewoners wat ze belangrijk vinden in de buurt, waar ze hun schouders onder willen zetten of gewoon wat ze leuk vinden om te doen. Ze voegen er hun naam en huisnummer aan toe, waardoor de community assets direct zichtbaar worden voor medebewoners. Door die vlaggenlijn of het papier steeds weer op te hangen, blijven de assets van de buurt behouden. In een flat in Hilversum schreef een vrouw op een vlaggetje: “Ik wil een Ergernissen-avond.” Drie andere dames zetten hun naam erbij. De community builder stelde twee simpele vragen: wat heb je nodig en wanneer doen we het?”, vertelt Visser.

Al snel wist een bewoner een lege ruimte die gebruikt kon worden onderin de flat, en een ander maakte een tekst voor een flyer. Het werd volgens Visser “de leukste ergernissen-avond waar ik ooit bij was. De vlaggenlijn werd ook weer opgehangen. Aan het eind van de avond stonden er dertien nieuwe activiteiten op! Zo blijven bewoners eigenaar van het proces en de resultaten.”

Community mapping in de praktijk

Community mapping ontstaat door ontmoetingen en in contact met elkaar. Door mensen bij elkaar te brengen en de ruimte te geven om samen hun eigen hulpbronnen te ontdekken en delen. Daardoor voelen bewoners zich meer verbonden met elkaar en hun buurt, en ervaren ze dat ze zich samen in kunnen zetten voor wat ze belangrijk vinden. Visser probeert de kracht van community building samen te vatten. “De magie is voor mij dat je enorm hard werkt om het ogenschijnlijke toeval een handje te helpen. Je geeft ruimte aan dat het gaat zoals het gaat. Je zet iets wat er is, of altijd al was, ‘aan’ in mensen en verbindt dat met elkaar. Dan gaat het stromen en komt van het een steeds weer het ander.” Het volgt de energie en motivatie van de bewoners zelf, zonder inhoudelijke agenda, uitgewerkt plan van aanpak of formeel systeem. Community building, én mapping, volgt in iedere buurt weer een ander pad. Om wat onzichtbaar is, zichtbaar te maken.