Bewonersbetrokkenheid: zonder wrijving geen glans

Het klinkt logisch: betrek de bewoners bij de oplossingen van vraagstukken waar zij mee worstelen. Het is ook één van de uitgangspunten van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV), maar het is niet vanzelfsprekend. Het is een leerproces voor iedereen, met vallen en opstaan.

Vragen stellen aan elkaar

Angelique Bellemakers is stadsgezant Doorbraak wijkgericht werken en bestuurlijk verantwoordelijk voor Pact Woensel Zuid. Eindhoven telt er twee en deze gezanten zijn bedoeld om op bestuurlijk niveau te zorgen voor een doorbraak of voor versnelling bij complexe vraagstukken. Bellemakers onderschrijft dat het soms botst, maar ziet juist ook het belang daarvan. “Zonder wrijving, geen glans. Ik zie dat we veel bezig zijn met organiseren, nadenken over de structuur en over governance. En dat is ook belangrijk, maar het doel is: hoe kom je bij de bewoner? Laten we gaan doen! Laten we gewoon gaan lopen, want als je het goede pad loopt, gaan mensen meelopen. Als je maar in staat bent om over en weer vragen te stellen.”

Doen én reflecteren

En het is precies dat laatste, het over en weer vragen stellen, waar Kaylee Rosalina op aanvult. Zij is directeur van bureau Drakenfruit en procesbegeleider. Omdat we met elkaar aan het leren zijn is het ook belangrijk om zo nu en dan even stil te staan, benadrukt Rosalina. “Aan de ene kant is het ‘doen’, aan de andere kant ‘reflecteren’. Waarom doen we de dingen die we doen? Die balans, daar is geen standaardplan voor, daar moeten we steeds op reflecteren.” Rosalina begeleidde het proces van de ‘Bewonersopdracht’ waarin een groep bewoners en professionals advies uitbracht aan het alliantiebestuur van Pact Woensel Zuid over de samenwerking met bewoners in het Pact.

Stephan Pauly, programmamanager Pact Woensel Zuid, vult hierop aan. “In alles wat we doen, moeten we het omgooien. Steeds weer beginnen bij degene die de ervaring heeft. Die ervaringskennis gebruiken. Hoe kan je bewegen naar de leefwereld van iemand die op min dertig staat? Dat die persoon echt mee kan doen? Of dat vertegenwoordiger van die persoon mee kan doen?”

Zeggenschap expliciteren

Het antwoord op deze vragen ligt besloten in het besef dat er al veel gebeurt in buurten en wijken en dat je daarbij aan moet sluiten. Het gaat om het vertrekken vanuit een ander perspectief. Pauly vat dit krachtig samen. “Er zijn al veel actieve bewoners. Daar moeten we naartoe bewegen. Niet: ‘we betrekken jou’, maar: ‘mag ik betrokken worden bij wat je al doet?’”

Aansluiten bij wat mensen al doen heeft ook consequenties voor zeggenschap. “We moeten het hebben over zeggenschap. Het is belangrijk in ons proces dat we dit op papier hebben gezet. Partners hebben hiertegen nu ‘ja’ gezegd. Dus nu kan het ook gaan schuren. Als je zeggenschap niet expliciet maakt, hoeft dat niet,” benadrukt Rosalina. Het is dus steeds weer de balans vinden tussen doen en reflecteren.

Verbindingen leggen

Een vraag blijft hoe je nu met alle bewoners goed in contact komt. Eén van de antwoorden ligt mogelijk bij de Energiecoaches. Met huisbezoeken zorgen zij voor slimme, eenvoudige oplossingen die helpen om huizen te verduurzamen. Dit zorgt voor minder energieverbruik dat zowel in termen van duurzaamheid als kosten positief uitwerkt. Jan van den Brand werkt als Energiecoach in Eindhoven. “In mijn werk is het belangrijk om eerst een vertrouwensband op te bouwen. Soms praten we eerst een uur. Dan zeg ik nadrukkelijk dat ik niet van de gemeente ben. Ik heb ook een signalerende functie. Dan kan ik tegen de mensen zeggen: ‘Ik zie een stapel brieven van deurwaarders.’ En dan kan ik doorverwijzen.”

Lees hier meer over energiebespaarcoaches

En als je dan met bewoners in contact bent gekomen en samen iets oppakt, is het ook belangrijk om over en weer duidelijk te maken waar het lastig is. Neem de buurttuin De Groene Generalen. Een ogenschijnlijk eenvoudig idee: een stuk grasveld wordt een buurtmoestuin. Maar de complexiteit toont zich achter de schermen. Erika Overink, gebiedscoördinator vertelt over haar betrokkenheid hierbij “Ik ben trots op deze mooie plek, het was niet gemakkelijk om te realiseren. Ook niet binnen de gemeente. Bijvoorbeeld met kabels en leidingen. We moeten rekening houden met kaartlagen boven en onder de grond. En met planning voor waar de warmtecentrales moeten gaan komen. Of: hier zit ook geen kraan. Dus nu heeft een bewoner aan het einde van het blok een lange tuinslang gekregen en die vult het vat. Iedere dinsdagavond is er een moment waar de buurtbewoners bij elkaar komen om te kijken of er nog wat te doen is.”

Het spannende gesprek

De adviezen van deze experts zijn duidelijk: doen, reflecteren, aansluiten, zeggenschap expliciteren en verbindingen leggen. En ze geven ook aan dat het kan gaan schuren, omdat belangen en standpunten verschillen. Dat betekent dat er soms moeilijke gesprekken zullen plaatsvinden.

Anne-Marie Sweep is docentonderzoeker bij het lectoraat Moral Design Strategy aan de Fontys Hogeschool. Zij laat zien wat je kan doen om dit gesprek goed te voeren. “Ga bij jezelf na welke vooroordelen je hebt en stel die ter discussie. Verdiep je in de ander en toon empathie. En als je de belangen en standpunten die je hebt samen met elkaar in kaart brengt, kan je kijken hoe je elkaar toch kunt vinden.”

Sweep adviseert ook om inzichten uit methodes als Deep democracy te gebruiken om ook de tegengeluiden goed te benutten bij het maken van keuzes. “Als er beslissingen genomen worden zijn er verschillende invalshoeken. Je kan dan denken ‘de meeste stemmen gelden, jammer dan voor de minderheid.’ Maar je kan ook vragen aan de tegenstemmers: ‘wat heb jij nodig om deze uitslag te accepteren?’ Dat vergroot het draagvlak en verrijkt misschien ook wel de uitkomst.”

Conclusie

Betrokkenheid van bewoners is essentieel voor succesvolle oplossingen in buurten en wijken, maar hoe geef je dat vorm? Door te doen, reflecteren, zeggenschap te expliciteren, verbindingen te leggen, en niet bang te zijn voor moeilijke gesprekken, kunnen bewoners en professionals samen betere resultaten bereiken. Dit proces vergt geduld en openheid, waarbij iedereen leert van elkaar en de gemeenschap centraal staat. Actie en even stil staan gaan hand in hand en dat het dan soms schuurt? Dat hoort erbij.

Bekijk hieronder foto’s van de bijeenkomst

Foto’s door Alex Schröder.