27 september 2024 4 min. Leestijd

Anneke Brock (Verwey-Jonker Instituut): “Voorkom onderzoeksmoeheid”

Maak kennis met de mensen achter WijkWijzer

Auteur Wilco Kruijswijk

Organisatie WijkWijzer

Anneke Brock is als onderzoeker betrokken bij WijkWijzer. Ze werkte mee aan de Onderzoeksagenda Leefbaarheid en Veiligheid en het praktijkboek Slagkracht in de wijk en is bezig met het vormen van een kenniscoalitie tussen onderzoekers, professionals en bewoners in de focusgebieden. Haar aandacht gaat in het bijzonder uit naar het voorkomen van onderzoeksmoeheid en het vormgeven van onderzoek waar bewoners echt wijzer van worden.

Anneke studeerde sociologie en bestuurskunde. Zij volgde de master Bestuur en Beleid en de master Governance of Migration and Diversity. “Een prettige combinatie voor WijkWijzer en het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid, waar complexe maatschappelijke en beleidsvraagstukken samenkomen.”

In haar werk als onderzoeker bij het Verwey-Jonker Instituut richtte zij zich in eerste instantie op kansengelijkheid in het onderwijs, maar gaandeweg groeide bij Anneke de fascinatie voor de wijkaanpak. “De integrale wijkaanpak gaat over hoe onderwijs en jeugd, diversiteit, bestaanszekerheid en huisvesting, samen leiden tot de intergenerationele overdracht van kwetsbaarheid. Hoe de hoogoplopende spanningen tussen leef- en systeemwereld hier op inspelen is misschien wel één van de meest belangrijke maatschappelijke vraagstukken van het moment.”

Ontmoetingsvraagstukken

Anneke is ook geïnteresseerd in ontmoetingsvraagstukken, daar waar het sociale en ruimtelijke samenkomen. Hierin speelt publieke familiariteit een belangrijke rol. “Dat gaat om een gevoel van vertrouwdheid onder vreemden, dat kan ontstaan door lichte, terloopse contacten. Aantrekkelijke ontmoetingsplekken in wijk dragen hieraan bij.”

Samen met Hans Boutellier en Freek de Meere, beiden verbonden aan het Verwey-Jonker Instituut, schreef zij de essays Sociaal weerbaar in de wijk en Richting! Over het sturen op perspectief voor wijken. Beide essays richten zich op wijken waarin de problemen toenemen. Waar het ene essay zich richt op de governance en ingrediënten geeft voor een goede inrichting daarvan, richt het andere essay zich juist op rol die het sociaal domein en onderwijs kan spelen in de aanpak van problemen in de wijk.

Kenniscoalities en onderzoeksmoeheid

Rond onderzoeken in een wijk bewegen allerlei samenwerkingsverbanden tussen hogescholen, universiteiten, onderzoekers, beleidsmakers, uitvoerders en bewoners. Deze kenniscoalities zorgen ervoor dat verschillende perspectieven samenkomen en dat er efficiënter en effectiever wordt gewerkt aan oplossingen. Onder de voorwaarde dat er aandacht is voor het voorkomen van onderzoeksmoeheid. “Onderzoekers weten de meest kwetsbare buurten vaak goed te vinden. Sommige gebieden worden echt overvraagd, waardoor onderzoekers soms liever op afstand gehouden worden”, aldus Anneke.

De Onderzoeksagenda Leefbaarheid en Veiligheid biedt een aantal uitgangspunten voor impactvol onderzoek in kwetsbare wijken. Actieonderzoek is één van de bouwstenen. “Het is belangrijk dat we onderzoek doen waar bewoners ook wijzer van worden. In de 20 stedelijke focusgebieden van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid wordt nu overal innovatief onderzoek gedaan en geëxperimenteerd. Je hebt met al die gebieden een grote leergemeenschap die elkaar kan inspireren. En actieonderzoek – met een focus op nabijheid, wederkerigheid en gelijkwaardigheid – is een mooie manier om dit te doen. Dat leidt hopelijk ook tot meer vertrouwen onder bewoners en de uitvoerende professionals.”

De kracht van visuele storytelling

Een bron van inspiratie is de documentaire De Kracht van Kennis van Kenniscentrum Ongelijkheid. In de documentaire wordt de werkwijze van het kenniscentrum toegelicht. “Zo’n visuele weergave van kennis en de kracht van visuele storytelling wordt nog te vaak onderschat. Ik was zelf bij de ‘première. Je loopt na het kijken weg en voelt je gelijk verbonden en uitgenodigd om aan te haken. De beelden maken het veel makkelijker om ook met bewoners te delen.”

Juist als onderzoeker en als maker van kennisproducten biedt de aanpak inspiratie. “Een kennisproduct heeft verschillende doelen. Je wil iets teruggeven aan de bewoners en professionals die hebben bijgedragen aan het onderzoek, je verspreidt de kennis en je wil mensen enthousiasmeren en uitnodigen voor een vervolg. Er is echt meer aandacht nodig voor hoe de toegankelijkheid en productvorm van onderzoek kunnen bijdragen aan de impact van onderzoek voor gemeenschappen.”

Cultuurverandering

Het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) staat aan de vooravond van een veelbelovende toekomst, waarin Anneke de hoop uitspreekt dat het echt een lerend programma wordt met aandacht voor het vasthouden en ontwikkelen van kennis. Ze benadrukt dat een fundamentele cultuurverandering onder onderzoekers en beleidsmakers noodzakelijk is voor blijvend succes. “Het is cruciaal dat we ruimte maken voor reflectie en een lerende houding bij alle betrokken partijen, juist binnen de systeemwereld. Inclusief de systeemwereld van onderzoek.”

Een lerende houding betekent niet alleen het verbinden van verschillende organisatieniveaus en het benutten van innovatieve interventies, maar vooral het versterken van de betrokkenheid en het vertrouwen van bewoners. Door actieonderzoek centraal te stellen, kan dit gerealiseerd worden. “Werk samen met een positieve energie vanuit kleinere tussentijdse successen. Zo voorkom je dat de onderzoeksaanpak en de oplossingen uit elkaar gaan lopen, en hou je zicht op wat er gebeurt en wat er nodig is.”

Zo ontstaat volgens Anneke een helder doel: een toekomst waarin onderzoek niet in een la belandt, maar daadwerkelijk een positieve impact heeft op de leefbaarheid en veiligheid in kwetsbare wijken.

Het Verwey-Jonker Instituut doet sinds 1993 onderzoek naar de maatschappelijke vraagstukken van vandaag en morgen. Het Verwey-Jonker Instituut is één van de partners van WijkWijzer.

Deel dit artikel