Veelgestelde vragen

De gemeente heeft vooral een regierol. Een belangrijk onderdeel daarvan is zowel intern verbinden (beleidssectoren) als extern verbinden met andere organisaties, instellingen en met bewoners. Bestuur en gemeenteraad nemen besluiten. De burgemeester kan verbindende en aanjagende rol vervullen als change agent. De uitvoering kan ook (deels) belegd worden bij externe organisaties, zoals in Rotterdam-Zuid gebeurt.

Zie ook:

• ‘Richting! Over het sturen op perspectief voor wijken’ (Verwey-Jonker Instituut)
• ‘Perspectief bieden’ (Verwey-Jonker Instituut)
• ‘In vijf stappen naar een wijkaanpak’ (Platform31)
• ‘Werken aan opgaven in de wijk’ (Platform31)
• ‘Het verhaal van NPRZ’ (Stichting Maatschappij en Veiligheid)

De rol van een wijkprofessional is veelomvattend en vaak ook heel divers. Het balanceert tussen initiëren, stimuleren en versterken. Het is goed om jezelf af te vragen wat jouw rol is. Is het de taak van jouw wijkteam om de sociale basis te versterken? En weet je welke vraagstukken er liggen in jouw gemeente en welke rol jouw wijkteam moet innemen? Dan is het nu belangrijk om dat concreet te maken. Aan welke vraagstukken ga je werken? Welke initiatieven zijn er al in de wijk? Moet je deze initiatieven stimuleren of versterken? In deze publicatie van het NJi kan je meer lezen over de rol van de wijkprofessional bij burgerinitiatieven.

Eind 2019 is het interbestuurlijk programma Leefbaarheid en Veiligheid gestart. De Rijksoverheid werkt in 16 stedelijke vernieuwingsgebieden aan een domeinoverstijgende aanpak. Met gemeenten, maatschappelijke partners (zoals scholen, politie en woningcorporaties) en bedrijven is een publiek-private samenwerking ingericht, die zich hard maakt voor de aanpak van de stapeling van opgaven in het gebied.

De Rijksoverheid zit structureel aan tafel in deze publiek-private gebiedsallianties. Vanuit die rol brengen ze waar nodig ruimte in wet- en regelgeving in, kennis en kunde en waar mogelijk ook additionele middelen.

Het Rijk heeft zowel een horizontale als een verticale rol. Het draagt ook bij door middel van passende regelgeving cq. financiering en het oplossen van knellende regels.

Zie ook:

• ‘Richting! Over het sturen op perspectief voor wijken’ (Verwey-Jonker Instituut)
• ‘Perspectief bieden’ (Verwey-Jonker Instituut)

De ‘horizontale’ afstemming tussen beleidsmakers uit verschillende beleidsdomeinen is van groot belang in de wijkaanpak. Dit geldt op het niveau van gemeenten, maar ook op rijksniveau. Het meest ideaal zijn vormen van afstemming met ‘the whole system in the room’, die het mogelijk maken om over de grenzen van de eigen verantwoordelijkheden (en budgetten) heen samen te werken aan de opgaven. In het essay ‘Richting! Over het sturen op perspectief voor wijken’ (Verwey-Jonker Instituut) staat hoe samenwerking kan worden gerealiseerd in de gebiedsgerichte aanpak van leefbaarheid en veiligheid.

Het organiseren van gemeentelijke taken op wijk- buurt- of stadsdeelniveau noemen we wijkgericht werken. Daarbij kijkt de gemeente vaak naar hoe zij de kansen en opgaven in een gebied samen met organisaties en bewoners kan oppakken. Procesmatig zijn drie categorieën wijkgericht werken te onderscheiden: tussen buurt en gemeente, binnen de gemeente en met partnerorganisaties. Meer informatie over de verschillende manieren waarop je wijkgericht werken kunt invullen vind je hier.

Veel partijen worstelen met het opstellen van een goede buurtagenda. Zij hebben vragen zoals: hoe kun je cijfers over een buurt interpreteren? Hoe haal je verhalen op van bewoners? En wie betrek je in het proces?

Platform31 en Movisie publiceerden de handreiking ‘Hoe maak ik een buurtagenda?’ in samenwerking met het ministerie van BZK, het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) en het Landelijk Platform Buurt- en Wijkgericht Werken (LPB). Een buurtagenda zorgt voor een visie op de gewenste ontwikkeling van een gebied die door alle belanghebbende partijen wordt herkend en erkend. Zo’n gezamenlijke visie is essentieel om met een lange adem aan leefbaarheids- en veiligheidsvraagstukken in een buurt te kunnen werken.

In het Experimentenprogramma Verduurzaming van Kwetsbare Wijken onderzoeken Platform31 en Nyenrode Business Universiteit, samen met 17 deelnemende gemeenten, hun partners en het Programma Aardgasvrije Wijken hoe de energietransitie kan worden benut om de kwaliteit van leven in kwetsbare wijken te verbeteren. Het doel van het programma is om strategieën en oplossingen te ontwikkelen die bijdragen aan integrale wijkverbetering, zodat dit uiteindelijk duurzame, leefbare en daarmee toekomstbestendige wijken oplevert.

• Bekijk hier meer onderzoeken en praktijkvoorbeelden op het gebied van duurzaamheid.

Nederland kent een lange traditie van gebiedsgericht werken en wijkvernieuwing. Sinds de Tweede Wereldoorlog investeren overheden en andere partijen om buurtverval te voorkomen. Aanvankelijk is het beleid vooral gericht op sanering, krotopruiming en reconstructie. In oude wijken worden ‘krotten’ gesloopt om plaats te maken voor economische functies, zoals grootschalige kantoorpanden, moderne winkelboulevards, verkeersdoorbraken en parkeergarages. Toen de ergste woningnood was verlicht, startte het Rijk met stadsvernieuwing: een langlopend programma voor de aanpak van verkrotte en leeglopende binnensteden. Midden jaren 90 waren de naoorlogse uitbreidingswijken aan de beurt, met het Grotestedenbeleid en het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing.

In 2021 is de meta-analyse naar onderzoeksliteratuur, evaluaties en rapportages van aanpakken op wijkniveau uit het verleden uitgevoerd: ‘Lessen voor een nieuwe gebiedsgerichte aanpak’.

Het meer op grote schaal verbinden van deze onderwerpen is één van uitdagingen van het programma Leefbaarheid en Veiligheid. Er zijn wel positieve ontwikkelingen waarbij de koppeling in de praktijk wordt gemaakt. Bijvoorbeeld via het IJslands preventiemodel, waarmee een aantal gemeenten/regio’s aan het experimenteren is.