Een verandering van individuele naar collectieve oplossingen

Hoe maak je de omslag van individuele naar collectieve oplossingen in de wijk? Onderzoeker en programmaleider Silke van Arum van Movisie beschrijft hoe collectieve aanpakken niet alleen goedkoper zijn, maar inwoners ook gezonder en gelukkiger maken.

In 2018 schreef ik samen met Janine Rinsampessy een artikel voor het tijdschrift Sociale Vraagstukken, waarin staat dat sociale (wijk)teams hun handen vol hebben aan de aanpak van complexe meervoudige problematiek van hun cliënten. ‘Ze richten zich voornamelijk op het bieden van passende individuele zorg en ondersteuning’, zeiden we. Ruim zes jaar later zien we langzaamaan een verandering. Gemeenten en wijkteams – tegenwoordig stevige lokale teams genoemd waar een duidelijke opgave in verwoord zit – voelen steeds meer de noodzaak om de omslag te maken van individuele oplossingen naar collectieve oplossingen. De financiering van de zorg en de maatwerkvoorzieningen staat onder druk. Maar collectieve oplossingen, zoals het deelnemen aan groepsactiviteiten in een buurthuis zijn niet alleen goedkoper, ze zijn in veel gevallen ook beter en waardevol voor de inwoners.

Zonder schaamte

Zo keek ik laatst naar de documentaire ‘Water & Bier’ dat een inkijkje geeft in de corporale studentenroeivereniging Laga in Delft. Met verbazing keek ik hoe jongvolwassenen samen en zonder schaamte allerlei rituelen uitvoeren, zoals het uit volle borst zingen van hun verenigingslied dat qua meezinggehalte overeenkomt met het Wilhelmus. Je ziet ze op commando collectief onder de tafels gaan liggen tijdens een verenigingsavond en massaal in hun ondergoed in het koude water springen na een roeiwedstrijd. En vol trots dragen ze allemaal hun eigen vieze, kapot gescheurde, rode colbertjasje.

De leden die een jaar lang worden gevolgd vertellen hoe belangrijk de vereniging voor ze is. Door de vriendschappen die er ontstaan, maar ook omdat ze gestimuleerd worden hun talenten te ontwikkelen en in te zetten. Niet alleen als roeier, maar ook bijvoorbeeld als coach, als stuurman, als barman in de sociëteit of als bestuurslid. Ze voelen zich gesterkt en in de veiligheid van de vereniging werken ze allemaal aan hun toekomst daarbuiten.

Samen gezonder en gelukkiger

Uit diverse onderzoeken weten we inmiddels, dat sociale verbindingen bijdragen aan een gezonder en gelukkiger leven. Veel inwoners met een hulpvraag geven de voorkeur aan een groepsactiviteit, omdat hun problemen niet geïndividualiseerd worden en kwetsbaarheden niet worden geproblematiseerd (lees hier meer over normalisering). Ze ervaren niet de enige te zijn, met bijvoorbeeld schulden of gevoelens van eenzaamheid, om maar twee voorbeelden te noemen. Inwoners ervaren dat zij meer zijn dan hun kwetsbaarheid. Daarnaast krijgen ze door deelname aan activiteiten een breder netwerk. Ze ervaren betekenisvolle contacten en onderlinge steun. Ook hun zelfredzaamheid wordt vergroot, doordat ze meer kennis en vaardigheden leren. Inwoners ervaren hierdoor meer zelfvertrouwen.

Zo heeft in een buurtkamer in de Amsterdamse Pijp, gerund door Stichting Prisma, een twintiger met een licht verstandelijke beperking onder begeleiding van een vrijwilliger zijn passie voor koken ingezet voor het bereiden van de buurtlunches. Hij is daarin zo gegroeid dat hij een opleiding gaat volgen.

Collectief Werken

Maar ook professionals in de uitvoering zien kansen in collectief werken. Zij signaleren dat bij inwoners zich vaak dezelfde problematiek voordoet, waar niet altijd individuele ondersteuning en zorg bij nodig is. Ook merken zij dat samenwerken met partners uit de sociale basis andere oplossingen brengt en energie geeft. Problematiek is duurzamer op te lossen en soms ook te voorkomen.

Samen welkom

In Overvecht Utrecht organiseert het buurtteam samen met de maatschappelijke partners in de wijk de zogenaamde ‘Samen Welkom’ bijeenkomsten, voor alle inwoners met een hulpvraag. Tijdens de bijeenkomst krijgen de inwoners informatie over welke organisaties en type activiteiten er in de wijk zijn. Vervolgens gaan de aanwezige professionals één op één met de inwoners in gesprek over hun behoefte. Soms is dit alsnog een gesprek met een generalist van het buurtteam en een individueel ondersteuningstraject, maar vaak zijn de inwoners goed geholpen met het aanbod van de partners in de wijk.

‘De collectieve aanpak zou je bijna met een studentenvereniging in de wijk kunnen vergelijken’Silke van Arum

Op één van de bijeenkomsten is een dame die al zichtbaar geniet van een kopje koffie en een praatje. Ze vertelt dat ze door de huisarts doorverwezen is naar het buurtteam. Na het overlijden van haar man heeft ze moeite om haar leven weer op de rit te krijgen. Zo heeft haar man altijd de financiële administratie gedaan en weet ze niet waar ze moet beginnen. Op de ‘Samen Welkom’ bijeenkomst hoort zij over een sportactiviteit speciaal voor senioren en een naaicursus en geeft zich direct op. Als we haar een paar weken later spreken, vertelt ze dat een vrijwilliger bij haar thuis is geweest om haar te helpen met de administratie. En door de naaicursus en sportactiviteit heeft ze een reden om haar huis uit te gaan, beweegt ze meer en komt ze weer meer onder de mensen. Het doet haar goed en ze heeft het gevoel weer grip te hebben op haar leven.

De collectieve aanpak zou je bijna met een studentenvereniging in de wijk kunnen vergelijken. Een plek waar mensen zich mee verbonden voelen, zich gesteund voelen door de sociale contacten en door de activiteiten kunnen werken aan hun eigen ontwikkeling.