Zowel privé als professioneel is projectleider Peter Mulder sinds jaar en dag bezig met community building. Als projectleider en onderzoeker bij Platform31 werkt hij in het team sociale inclusie en leefbaarheid met als aandachtsgebied leefbare wijken. Voor WijkWijzer organiseert hij leerkringen met op de achtergrond een grote missie: “Hoe leren we met elkaar om écht integraal te kijken en voorkomen we dat we vanuit te kleine hokjes denken, want dat werkt echt belemmerend.”
Met een opleiding in maatschappelijk werk legt Peter in de crisisopvang de basis voor hoe hij tegen de wereld aankijkt. “Er is een heel deel van de samenleving waar veel mensen weinig vanaf weten. Terwijl niemand kan zeggen, hoe rijk of arm of hoe slim je ook bent: ‘In de crisisopvang kom ik nooit terecht.’ Door een ongelukkige samenloop van omstandigheden en een paar niet al te slimme beslissingen kan je echt in de problemen raken.” Hij trof daar mensen van de straat, maar evengoed ex-ondernemers.
Peter’s inspiratie
Peter haalt inspiratie uit het lezen van ervaringen van mensen die op een integere manier bezig zijn met community building. Het boek Dromen van mijn vader van Barack Obama is daar een treffend voorbeeld van. Obama werkte in het begin van zijn carrière als community organizer in Chicago. “Het idealisme, de frustraties en de kleine successen, dat inspireert mij. Je moet gewoon de wijk in om de kleine dingen te zien veranderen. Van een bewoner horen dat ze een verbetering hebben gezien en daarom iets zijn gaan bijdragen. Je ziet dat niet in de statistieken en rapportages terug, maar je hebt ze wel nodig om gemotiveerd te blijven”, vertelt Peter.
Peter studeerde aanvullend culturele antropologie om zich verder te verdiepen in hoe samenlevingen functioneren. Door deze studie kwam hij in Tsjechië terecht om daar uiteindelijk 17 jaar te blijven wonen en werken. Zo kwam hij in aanraking met een Romagemeenschap in Oost-Slowakije. Daar woonden (en wonen nog steeds) veel Roma in nederzettingen zonder elektriciteit of stromend water.
In gesprek
Met de ABCD-methode, een klassieke en gangbare aanpak voor community building, ging Peter in Oost-Slowakije aan de slag. “Ga vooral met de mensen in gesprek. Wat vinden zij? Daar heb ik geleerd: als je mensen vanaf het begin meeneemt in het proces, dan kan je de meest ingewikkelde dingen met elkaar bespreken.”
Er zat een groot verschil tussen wat zij aanvankelijk dachten dat moest gebeuren en wat de mensen zelf wilden. “Als buitenstaander denk je: er moet een waterleiding komen, je ziet allemaal dingen waarvan je denkt dat die moeten gebeuren. Maar wat wilden zij zelf? Bij een onooglijk gebouwtje waar we vergaderden wilden ze graag bloembakken en bloemperkjes”, aldus Peter. De gedachte hierachter was eenvoudig: zij wilden met deze bloemperkjes uitstralen dat zij ook van mooie dingen houden, dat zij dat ook belangrijk vinden. Bloemperkjes als concreet symbool voor hun gevoel van eigenwaarde.
Er was wat geld beschikbaar voor het aanschaffen van planten en bloemen. Peter: “Door hen serieus te nemen en echt naar hen te luisteren gebeurde er van alles. Er verdween geen cent en we kregen de bonnetjes gepresenteerd. Soms waren we even weg en als we weer op locatie waren, was er weer iets nieuws gemaakt.”
In zijn advieswerk voor gemeenten vat Peter deze ervaring kort en bondig samen: “Als je mensen niet vraagt, dan weet je het niet.”
Van bovenaf kopiëren lukt niet
Een ander project waar Peter in Tsjechië aan werkte was in een typisch appartementenblok dat in een vierkant ligt met een poortje vanaf de straat. Achter de poort is een binnenplaats met zicht op de balkons van de appartementen. De aanpak om het complex op te knappen was succesvol. “Bewoners kregen de mogelijkheid om schulden af te betalen door te helpen met het opknappen van het gebouw. Dat kon bijvoorbeeld al met het helpen van het opruimen van de kelders, die vol met rommel lagen.”
Dit project was zorgvuldig met de bewoners opgezet en al snel ontstond de wens om dit ook toe te passen bij andere appartementenblokken. Door corruptie en cliëntelisme liep het helaas mis. Van bovenaf werd het initiatief gekopieerd en dat ging ten koste van de bewonersbetrokkenheid. Peter merkte een spanningsveld op: “Representatie van een groep werkt niet altijd goed. Organisaties die zich opwerpen als spreekbuis verwerven een zekere machtspositie. En die willen zij bewaken. Wanneer bewoners dan rechtstreeks aan het woord komen en zeggen wat zij willen, verliezen deze organisaties hun macht. Daar ontstond een spanning.”
Blijven vragen
Het blijft een urgente vraag: hoe kan je succesvolle initiatieven wel opschalen? Dit speelt ook bij het Nederlands Programma voor Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) waar nu geld en capaciteit beschikbaar is om in 20 regio’s duurzame veranderingen te realiseren.
In de tijd voor het NPLV is er vanuit de gemeente en vanuit buurten ook al veel gedaan. Hoe sluit je aan bij effectieve, werkzame initiatieven die niet de schaal hebben om de hele regio te kunnen bedienen? “Door te beginnen met vragen en luisteren, zoals bij de Roma met de bloemperkjes. Steeds weer opnieuw: vragen en luisteren.”
In aanvulling hierop heeft Peter voor iedereen die werkt in en met gemeenschappen een advies. “Iedere professional weet heel veel, heeft bakken aan ervaring en kennis. Dat is heel waardevol. Maar besef ook: je weet ook heel veel niet.” Het is een besef dat voor de professional en de (actieve) bewoners van belang is om samen te kunnen bouwen aan de buurt, aldus Peter.
Platform31 is een kennisinstituut en brengt partijen bij elkaar om in samenhang maatschappelijke opgaven te onderzoeken. Platform31 is één van de partners binnen WijkWijzer.