Jetze van der Ham (LPB): Beschouwend en met de poten in de klei

Jetze van der Ham werkt als senior adviseur op de afdeling Wijkzaken van de gemeente Breda en is voorzitter van de Stichting Landelijk Platform Buurt- en Wijkgericht Werken (LPB). Jetze richt zich bij het LPB vooral op uitwisseling door verbindingen te maken en bijeenkomsten te organiseren. In deze twee rollen voelt hij zich als een vis in het water. Aan de ene kant meer beschouwend over wat er nodig is voor een effectieve wijkaanpak, aan de andere kant met de poten in de klei van de alledaagse praktijk.

Jetze woont in Brabant, waar ook Vincent van Gogh geboren en getogen is. De ontwikkeling in het werk van Van Gogh is een bron van inspiratie voor Jetze. “Als ik een schilderij van Van Gogh zie of langs zijn geboortehuis fiets, zie ik het verhaal dat je met de drijfveren en talent dat je krijgt, samen met heel hard werken, wel ergens komt. Als je hier vandaan komt en dan uiteindelijk in Parijs van alles doet, dat had Van Gogh ook niet bedacht. Dus ook voor ons als professionals in de wijk geldt: niet opgeven, volhouden”, vertelt Jetze.

Prioriteiten stellen

In de 20 regio’s van het NPLV spelen tal van onderwerpen op het gebied van schulden, armoede, werk, onderwijs of gezondheid. “Alles wat je kan bedenken, waar je een wijkgerichte aanpak op kan zetten, is in zo’n wijk altijd raak”, stelt Jetze. Dat brengt de opdracht met zich mee om scherp te prioriteren. Hij gebruikt de krant als metafoor: “Als je ’s ochtends de krant openslaat en weer over een voorval leest, dan kan je daar gelijk mee aan de slag gaan. En weet dan ook: morgen is er weer een krant, met weer een nieuw voorval. Dit is zeker een manier om je werk te doen, maar ik verken liever waar de krant van volgend jaar over moet gaan.”

Jetze geeft een voorbeeld uit Breda waar de wijkbibliotheken samengevoegd waren tot één centrale bibliotheek met twee gebouwen. In één van de wijken waar de wijkbibliotheek werd gesloten, bleef een behoefte aan een eigen bibliotheek. “Niet een ruimte met kasten en boeken waar je drie weken een boek mag lenen en een dubbeltje boete betaalt als je te laat bent, maar een plek waar ook taallessen gegeven worden of waar een maatschappelijk werker een koffietafel organiseert. Maar vooral: stel de juiste vragen en vraag je af of een koffietafel op deze plek echt iets toevoegt.” Zodra je voorbij de waan van de dag gaat, kom je volgens Jetze op de diepere, meer wezenlijke vragen.

Uit het systeem

Niet alles is gelijk een succes en daar liggen waardevolle lessen in besloten. Van der Ham dacht mee aan een traject in Rotterdam om het Right to Challenge in te voeren. De gedachte hierachter is: als een wijkinitiatief een taak die door de overheid wordt uitgevoerd of uitbesteed, effectiever kan uitvoeren, mogen zij daar een voorstel voor indienen. In de werkgroep zaten vooral mensen die vanuit een beleidsmatige achtergrond hiermee aan het werk waren. Jetze liet zich meevoeren in het proces om van tevoren overal al rekening mee te houden. “Het werd een ambtelijk kunstwerkje. Er kwamen zoveel uitsluitende voorwaarden, waarin met zoveel rekeningen gehouden werd dat er geen initiatief meer overbleef dat hieraan kon voldoen.”

De oplossing die hiervoor bedacht werd was even eenvoudig als briljant. “We hebben de taak om de voorwaarden om een dergelijk initiatief op te mogen zetten ook uitbesteed aan de wijk. Dus niet: ‘Heeft juridische zaken hiernaar gekeken?’, maar de vraag werd: ‘Zou ik mijn buurman dit laten doen?’ Vervolgens zijn deze voorwaarden in de gemeenteraad besproken.” De les: “Met de beste bedoelingen kan je in jouw eigen systeem blijven zitten, maar zodra je weet dat de oplossing daarbuiten ligt, moet je het daar ook zoeken.”

Meer weten over een wijkgerichte aanpak? Klik dan hier

De boom en het rizoom

Een inspirerend voorbeeld ziet Jetze in de publicatie De boom en het rizoom. “Zichtbaar is de stam van de boom met stevige takken, de verschillende thema’s waaraan gewerkt wordt. Daar groeien ook vruchten aan. Denk bijvoorbeeld aan de tak ‘jongerenwerk’ en de vrucht ‘activiteiten in het jongerencentrum’. Maar wat buiten het zicht gebeurt, bij de wortels, dat is de buurman die tegen zijn buurjongen zegt: ‘Je moet eens naar dat jongerencentrum gaan, joh, dat is goed voor je.’”

Oog hebben voor het rizoom, voor het wortelstelsel, dat is waar het volgens Jetze om gaat: “Als er ergens een verschrompeld appeltje aan de tak hangt, ligt de oplossing misschien niet alleen bij de tak, maar ligt de oplossing onder de grond in het rizoom.”

Plezier

“Why have a meeting, if you can have a party?” is het motto van voorvechter van wijkgericht werken en auteur Jim Diers van neighborpower.org. Een motto dat Jetze ook in zijn eigen werk hoog in het vaandel heeft staan en graag als advies meegeeft. “Als je om half negen je computer aanzet en je werk gaat doen, ga je de dingen voor de wijk procesmatig afwerken. Je maakt de agenda, formuleert verwachtingen, et cetera. Maar de mensen buiten, die gewoon hun leven hebben, krijgen een uitnodiging om ergens in hun vrije tijd aan mee te doen. Dan mag het ook best leuk zijn, dat mensen naar huis gaan met het gevoel én een leuke avond te hebben gehad én ook nog het idee dat ze hebben bijgedragen aan hun wijk.”