De AanDeBak-Garantie: van school naar werk

Hoe kom je tot werkende baangaranties voor jongeren? En op welke manier kunnen de AanDeBak-garanties onderdeel worden van de gebiedsgerichte aanpak in de 20 kwetsbare gebieden van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV)? Hoe kunnen we de baangaranties voor jongeren (versneld) uitbreiden op basis van de werkgelegenheid in de regio?

Al meer dan tien jaar krijgen mbo-leerlingen die in Rotterdam-Zuid wonen een AanDeBak-Garantie aangeboden. Dit betekent dat zij bij de start van hun opleiding al verzekerd zijn van een baan. Het initiatief is onderdeel van het programma Gaan voor een baan, waarbij vanaf groep 6 van het basisonderwijs tot aan de arbeidsmarkt wordt gekeken naar loopbaanmogelijkheden. Met succes. Het aantal beschikbare AanDeBak-Garanties is in Rotterdam Zuid gegroeid van ongeveer 300 per jaar in 2018 naar 825 per jaar in 2023. Steeds meer werkgevers sluiten zich aan. Jongeren met een AanDeBak-Garantie hebben na zo’n anderhalf jaar een hoger gemiddeld jaarinkomen dan wanneer zij in een andere sector aan de slag zouden zijn gegaan.

Het idee komt oorspronkelijk van de Deltalinqs, de ondernemersvereniging van de havenbedrijven in Rotterdam. Veel werknemers naderden hun pensioen en er waren te weinig jongeren die opleidingen volgden die relevant zijn voor de haven. Daarop beloofden de havenbedrijven jongeren een baan als zij een specifieke mbo-opleiding kozen. Dit is niet alleen een slimme manier om toekomstige vacatures te vullen, het geeft de jongeren ook een duidelijk carrièreperspectief.

Het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ) heeft dit idee verder uitgewerkt tot AanDeBak-Garantie naar meerdere kansrijke sectoren en wekte nationale interesse vanwege succesvolle resultaten. Op 18 april 2024 werkten bijna 40 vertegenwoordigers van 15 regio’s uit het NPLV aan een eigen, lokale invulling van deze aanpak.

De ambitie: verkenning in 19 kwetsbare gebieden

Ook de andere 19 gebieden verbonden aan het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid verkennen of ze deze AanDeBak‐Garanties kunnen inzetten, zo spraken de burgemeesters af tijdens het bestuurlijk overleg met minister De Jonge eind vorig jaar. Dit vanuit de notie dat het perspectief van jongeren in de kwetsbare gebieden aanzienlijk wordt vergroot door kansrijk opleiden. Door te kiezen voor kansrijke sectoren krijgen jongeren meer baanzekerheid en een hoger inkomen. De verkenning gebeurt samen met de MBO Raad, VNO-NCW en de ministeries van BZK, OCW en SZW.

Begin klein en specifiek

De kracht van de aanpak ligt volgens Marco Pastors, directeur  van het NPRZ, in de combinatie tussen leerlingen, scholen en werkgevers. “De leerlingen zijn er, de scholen zijn er, de werkgevers zijn er. Dat combineer je met deze aanpak heel slim met elkaar. Een kleine moeite voor iedereen, maar omdat de breinaald er niet doorheen zit… gebeurt het niet.” Bij het opzetten van een regionale variant van de AanDeBak-Garantie is het advies van Pastors om klein te beginnen. Er is tijd nodig om met elkaar een vertrouwensband op te bouwen. Begin met een beheersbaar aantal deelnemers en een specifieke doelgroep om zo de effectiviteit van het programma te kunnen monitoren en aanpassen voordat het op grotere schaal wordt uitgerold.

De jongeren zijn onder de indruk

De eerste stap is om niet als beleidsambtenaar of arbeidsmarktdeskundige te denken, maar de jongere vooraan te zetten en te beseffen welke impact deze aanpak op hen heeft. Zij krijgen bij aanvang van hun opleiding een certificaat uitgereikt waarmee zij verzekerd zijn van een baan. Pastors: “We merken het bij de uitreiking van het AanDeBak-Certificaat. Ze zijn ervan onder de indruk. Er is heel veel werk en dat is er ook voor jou, vertellen we ze. Dat raakt ze. Dat uiten pubers allemaal anders: de ene is er direct positief over, anderen zitten met doppen in de oren en handen in de zakken. Maar als je uit Rotterdam-Zuid komt en je weet: ‘als ik iets kies uit deze lijst en maak het af, dan krijg ik werk bij een goede werkgever’, dan heb je opeens jouw toekomst zelf in de hand. Dat moet je iedereen gunnen.”

Opleidingen worden ontzorgd

Om dit te bereiken worden kansrijke beroepen geselecteerd die aansluiten bij de arbeidsmarktbehoeften van de regio. In Rotterdam is werken in de haven een logische keuze. Elke regio heeft echter zijn eigen kenmerkende sectoren. Met de tekorten aan werknemers in zorg en techniek is het advies van Pastors om daar de focus te leggen en aan te vullen met een specifieke sector die uniek is voor de regio.

De aanpak van de AanDeBak-Garantie ontzorgt opleidingen door concrete materialen en activiteiten voor loopbaanoriëntatie aan te bieden. Opleidingen hebben al veel verantwoordelijkheden en deze hulpmiddelen maken het aantrekkelijk om mee te doen. Denk aan lesmaterialen voor de jongeren, maar ook aan activiteiten die ouderbetrokkenheid stimuleren. Op de website van de AanDeBak-Garantie vind je veel inspiratie.

Werkgevers hebben een belang

De AanDeBak-Garantie komt voort uit de ervaring van de bedrijven in de Rotterdamse haven die onvoldoende personeel vonden. Werkgevers hebben dus een groot belang bij het slagen van de aanpak. Maar niet iedere werkgever staat te popelen om een baangarantie af te geven, bijvoorbeeld wanneer de onderneming te klein is om een garantie waar te kunnen maken. “Je hebt partners nodig, ook aan werkgeverskant. Die zijn zeker te vinden. En je zult ook werkgevers vinden die het niet zien zitten. Blijf niet trekken aan een dood paard, werk samen met hen die wel willen”, aldus Gilles Gerth, adviseur bij Nederland Onderneemt Maatschappelijk.

Aan de slag

De aanpak van de AanDeBak-Garantie verbindt jongeren, opleidingen en werkgevers met elkaar. Dit vraagt om het actief opbouwen van netwerken, het ontzorgen van scholen en het creëren van sterke koppelingen tussen opleiding en arbeidsmarkt. Pastors: “Als je begint met partijen die willen, dan kom je vanzelf ergens uit. De grote constellatie is er al. Wat erbij komt is het overzicht, de vinger aan de pols houden, en een centrale website. Is het zo makkelijk? Bij ons is het in elk geval gelukt.”

En stel prioriteiten bij het introduceren een nieuw initiatief. Dennis Martens, betrokken bij de Bovengrondse Vakschool uit Heerlen-Noord, onderstreept dit: “Je kiest met elkaar ergens voor en er komt dus werk bij. Dan moet je ook iets kiezen wat je niet meer gaat doen, of even niet. Dat helpt voor een gevoel van rust. Als je er niks afhaalt, komt er alleen maar meer bij. Sta met elkaar stil op basis waarvan je deze afweging maakt, zo bouw je aan vertrouwen en krijg je ook ieders belangen op tafel. Daar ligt het begin.”