Wie zijn die beleidsmakers, sociaal professionals en actieve bewoners die zich inzetten voor leefbare en veilige wijken? 
Elke maand zetten we iemand in de spotlights die dagelijks bezig is met het verbeteren van wijken en buurten. We noemen ze WijkWijzen. Deze maand: Loes van der Wees, officier van justitie.
Veiligheid als onmisbare schakel in de wijkaanpak
Loes van der Wees is als officier van justitie betrokken bij het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ). Partners zoals de rijksoverheid, gemeente, corporaties, zorginstellingen, schoolbesturen, bedrijven, politie en Openbaar Ministerie werken daarin samen aan een gezonde toekomst voor Rotterdam Zuid. Aanleiding was een onderzoek in 2011, waaruit bleek dat de sociaaleconomische problemen in dit deel van Rotterdam ongekend groot zijn. Een breed gedragen plan moet ervoor zorgen dat het opleidingsniveau, de arbeidsparticipatie en de woonkwaliteit in Rotterdam Zuid in twintig jaar stijgt naar het gemiddelde van de vier grote steden in Nederland. Van der Wees raakt in 2017 betrokken bij het NPRZ. Ze buigt zich over de vraag welke rol de veiligheidspartners kunnen spelen om dit doel te bereiken. Haar conclusie: “Als je niets doet aan veiligheid dan krijgen andere zaken ook geen vlucht vooruit.”
Casus: wijkrechtspraak
In het voorjaar van 2020 startte in Rotterdam Zuid de pilot ‘Wijkrechtspraak’. Een grote groep organisaties uit Rotterdam Zuid heeft de handen ineen geslagen om een antwoord te bieden op belangrijke veiligheidsvragen in het stadsdeel. ‘Hoe zorgen we dat we oog houden voor kwetsbare bewoners?’ en ‘Hoe kan het recht bijdragen aan de oplossing van problemen?’. De samenwerking maakt Wijkrechtspraak anders dan ‘traditionele rechtspraak’. Van der Wees legt uit hoe het werkt. “Buurtbewoners met multiproblematiek – problemen op twee of meer leefgebieden – komen voor Wijkrechtspraak in aanmerking. Zo’n stapeling van problemen is niet in één dag opgebouwd. Je kunt ze dus ook niet in één dag oplossen. Alle hulpverleners die bij een cliënt betrokken zijn komen samen om een eenduidig plan te maken wat het beste is voor de cliënt. Dat plan wordt tijdens de zitting aan de rechter voorgelegd, die een besluit neemt. Het doel is om een punt te markeren in het leven van een cliënt, om dat leven zo een andere kant op te kunnen sturen.” Van der Wees merkt dat Wijkrechtspraak daar een belangrijke bijdrage aan kan leveren. “Cliënten vinden het fijn dat de zitting bij hen in de buurt plaatsvindt, in het Huis van de Wijk. Ze voelen zich echt gehoord en verder geholpen. Dat is waar het over gaat.”
Van der Wees haar symbool voor de wijkaanpak: Huis van de Wijk en Beijerlandselaan
“De wijkrechtspraak vindt plaats in het Huis van de Wijk aan de Hillevliet. Het gebouw stond leeg nadat de technische school eruit ging. Humanitas heeft er een duurzame plek van gemaakt. Er zitten nu allerlei initiatieven. Je kunt er muziekles krijgen voor je kind, maar ook de Budgetmaatjes zijn er te vinden. Zo’n plek helpt de infrastructuur van de wijk te stutten. De Beijerlandselaan is er om de hoek. Daar heb ik geleerd wat het strafrecht niet kan. Er gebeurden dubieuze praktijken en ik zag dat onze aanpak niet werkte. Toen heb ik Rijksbouwmeester Floris Alkemade benaderd. Hij is gaan meedenken. Wat blijkt: ook het ontwerp van de openbare ruimte kan bijdragen aan de veiligheid, als je het op elkaar afstemt.”
Wat werkt in de wijkaanpak?
Uit de pilot Wijkrechtspraak en de inspanningen rondom de Beijerlandselaan zijn veel lessen te leren over wat werkt in de aanpak. Van der Wees noemt de twee die voor haar het belangrijkst zijn.
Besteed tijd en moeite aan gesprekken over het doel van de aanpak. De aanpak van de Beijerlandselaan is hier een goed voorbeeld van vertelt Van der Wees. “Het doel was daar een leuke winkelstraat voor de buurt te creëren. Maar we kwamen erachter dat er sowieso teveel winkelruimte was. Om te voorkomen dat de lege winkelpanden voor louche zaken gebruikt zouden worden, moest er een andere bestemming voor gevonden worden. Daarover zijn we met mensen die wonen en werken in de straat het gesprek aangegaan. Het is belangrijk om elkaar te blijven bevragen. ‘Wat is er precies aan de hand?’of ‘Wat heb jij nu van mij nodig?’. Voer het gesprek over wat je wil bereiken en wie er dan aan zet is.”
Hou vol! Iets structureel veranderen in de wijk is een kwestie van een lange adem. Met een project van één of twee jaar ben je er niet, heeft Van der Wees gemerkt. “Bouw voort op wat er al is. Soms moet je ook gewoon geluk hebben dat je een paar mensen vindt die er hun schouders onder willen zetten. Want het helpt als je met meer bent. Als ik er niet doorheen kom, dan heb ik misschien wel middelen om een ander te helpen. Van iedereen leer je iets.”
Je hebt elkaar nodig: samen wordt het effect groter
De eerste positieve effecten van het NPRZ op onder meer onderwijs, baankansen en het opknappen van woningen worden inmiddels zichtbaar. Ieder voor zich had dit nooit gered, denkt Van der Wees. “Als officier van justitie denk je vaak aan het strafrecht, want dat is onze rol. Maar het effect wordt veel groter als je problemen samen met anderen aanpakt.” De herstructurering van de panden aan de Beijerlandselaan noemt ze als voorbeeld. “Natuurlijk passen we strafrecht toe als er strafbare feiten worden gepleegd. Maar door de samenwerking kunnen we er ook voor zorgen dat het pand opgekocht wordt, opgeknapt wordt en er een nette ondernemer in terecht komt die iets bijdraagt aan de buurt. Zo heeft strafrecht veel meer duurzame impact.”
Na 10 jaar NPRZ gaat het langzaamaan iets beter in Rotterdam Zuid. Zo lopen de leerlingen van Zuid in op leerlingen elders in Rotterdam en kiezen ze vaker voor een opleiding met een gezond perspectief op een baan. Ook is een start gemaakt met het aanpakken van de particuliere woningvoorraad. Bewoners van Zuid willen steeds vaker in het stadsdeel blijven wonen en oud-bewoners keren er weer terug. En woningzoekenden die elders in Rotterdam wonen, of zelfs daarbuiten, verhuizen steeds vaker naar Rotterdam Zuid. Daar tegenover staat dat het percentage uitkeringsgerechtigden nog onvoldoende is gedaald.
Wil je in contact komen met Loes van der Wees? Dat kan! Ga naar haar LinkedIn-pagina.