WijkWijzen

Wie zijn die beleidsmakers, sociaal professionals en actieve bewoners die zich inzetten voor leefbare en veilige wijken? Elke maand zetten we iemand in de spotlights die dagelijks bezig is met het verbeteren van wijken en buurten. We noemen ze WijkWijzen. Deze maand: voormalig gebiedsmanager Gerlinda Tijhuis.

Zelf je handen vies maken voor een fysieke en sociale aanpak

In 2007 raakt Gerlinda Tijhuis als gebiedsmanager betrokken bij de Rivierenwijk in Deventer, één van de veertig Vogelaarwijken. De woningcorporatie had er de leiding over de wijkaanpak, die erg top-down werd uitgevoerd. Als Tijhuis in 2011 de overstap maakt naar Voorstad-Oost kiest ze heel bewust voor een andere start. Hoe het moest wist ze niet precies, maar Tijhuis wilde aansluiten bij de wijkbewoners, de kwaliteiten die zij hebben en wat er in de wijk speelt.  Tien jaar later blijkt Voorstad-Oost de hipste volkswijk van Nederland te zijn geworden. Tijhuis heeft een term bedacht voor haar aanpak: ritselmanagement. Dat is pragmatisch, creatief en zoekend naar ruimte binnen de kaders (of soms er net buiten) wat nodig is.

Casus: het fysieke aan het sociale koppelen in Voorstad-Oost

Rond 2010 was Voorstad-Oost de wijk met de meeste problemen van Deventer. Zowel op fysiek, economisch en sociaal vlak was er van alles mis. De buurt was vrij anoniem en er speelden veel problemen ‘achter de voordeur’. Sociale wijkteams kwamen slecht bij de mensen binnen. De openbare ruimte was versleten en ook de woningen waren toe aan grootschalig onderhoud. “Ik dacht, dit moet bij elkaar te brengen zijn”, herinnert Tijhuis zich. “De vervanging van de openbare ruimte wilde ik koppelen aan een sociaal effect. Met andere woorden: kijken of bewoners iets zelf kunnen doen. Een component ‘zelf je handen vies maken’ toevoegen, zeg maar.” Zo gezegd, zo gedaan. De aannemer kreeg in de aanbesteding de opdracht om bewoners iets te laten bijdragen. Het geld wat daarmee werd uitgespaard mochten bewoners besteden aan extra dingen voor hun wijk. Tijhuis: “Buurtbewoners wilden bijvoorbeeld meer groen. Dus zette de aannemer op vrijdagmiddag een streep op de stoep: tot hier moeten de tegels eruit. In het weekend ging het tegelwippersteam ermee aan de slag. Bewoners, het sociale wijkteam en ambtenaren hielpen mee. Door samen aan de slag te zijn ontstond een community waaruit weer nieuwe ideeën ontstonden. Er werden bankjes getimmerd en mensen begonnen naar elkaar om te kijken.”

Tijhuis’ symbool voor de wijkaanpak: de mensen

“Er zijn zo veel plekken in Voorstad-Oost die speciaal zijn. Maar geen enkele plek doet het zonder de mensen. Speeltuin De Driehoek bijvoorbeeld. De speeltuin er speciaal door Harry en Jolanda en hun vele vrijwilligers. Maar óók het gemeentehuis. Er zijn veel ambtenaren die durven te ritselen. Zolang je het maar goed aanwakkert en ze ruggensteun geeft. Ritselen moet bij je passen; je moet als het ware een combinatie van Pippi Langkous, Winnie de Poeh en Buurman&Buurman zijn. En gezeur hoort erbij. Dat is een teken dat je door het systeem aan het breken bent.”

Wat werkt in de wijkaanpak?

Een succesvolle wijkaanpak heeft pragmatisch leiderschap en een goede verhouding tussen de samenleving en overheid nodig. Tijhuis heeft daarvoor een aantal tips.

• Waardeer het alledaagse. De kracht zit hem volgens Gerlinda in de combinatie van het stapelen van stenen en het versterken van sociale contacten en netwerken in de wijk. “Een bestuurder kan natuurlijk goede sier maken met de oplevering van 200 gerenoveerde woningen. Maar een community van wijkbewoners heeft een duurzaam effect op de lange termijn. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat ook daarvoor bestuurlijke waardering blijft bestaan.”
• Gewoon dóén! “Ritselen is niet te lang nadenken”, legt Tijhuis uit. “Wat rugdekking van iemand met een positie helpt daarbij enorm. Van een wethouder die erin gelooft bijvoorbeeld. Zo had ik een wethouder die zei: ‘Ga maar doen! Als er van de tien dingen acht dingen goed gaan en twee fout, en van die twee ligt er één politiek gevoelig, dan overleef ik dat wel’.”
• Zorg ervoor dat je het samen doet. Tijhuis benadrukt dat niemand een wijkaanpak alleen kan uitvoeren. “Maak dus ook geen polarisatie tussen bewoners en ambtenaren. Wees een beetje lief voor elkaar.”

Je hebt elkaar nodig: Wederkerigheid inbouwen

“In veel wijken is het geloof in de overheid weg”, zegt Tijhuis. Daarom is het belangrijk om bewoners te laten ervaren dat ze niet in de steek gelaten worden. “Ik ben samen met partners begonnen met op orde brengen van de basis. Dat betekent: wietplantages oprollen, illegale kamerverhuur aanpakken en parkeeroverlast oplossen. Daarna kon ik bewoners de vraag stellen: ‘Ik ga wat doen, wat gaan jullie doen?’ Wederkerigheid inbouwen.” Tijhuis haar vertrekpunt zijn de plekken in de wijk waar energie zit. “Bijvoorbeeld de speeltuinvereniging en de voetbalvereniging. Zien bewegen, doet bewegen.” Het is de kunst het niet voor mensen te doen, maar hen zelf dingen te laten doen, legt Tijhuis tot slot uit. “Dus niet zeggen: ‘Doe je met ons mee?’, want daarmee zeg je eigenlijk dat de gemeente de leiding heeft. De gemeente moet faciliteren, maar de regie niet overnemen van bewonersinitiatieven. Want mensen groeien in het positief aangesproken worden op dingen waar ze goed in zijn. Het resultaat is dat je samen echt iets in beweging kunt krijgen in een wijk.”

Meer lezen en zien?

• Ritselmanagement voor Dummies (2015)
• Ritselmanagement Binnenste Buiten
• Voorstad Oost: ’t Gat (13 november 2015)